كليدواژه :
پاليگورسكيت , خاك‌هاي گچي , رامهرمز , زهكشي , سپيوليت
چكيده فارسي :
مطالعه حاضر به‌منظور بررسي تكامل خاك‌هاي گچي و كاني‌هاي رسي متأثر از اثرات پستي و بلندي، سطح آب زيرزميني و آبياري در منطقه رامهرمز انجام شد. براي اين منظور در اين دشت 10 خاكرخ جانمايي و تشريح شد، به‌طوري‌كه داراي تفاوت‌هاي كافي در شرايط آبياري و توپوگرافي باشد. خاك‌هاي مورد مطالعه در راسته هاي انتي سولز، اينسپتي سولز و اريدي سولز قرار داشتند. اپي‌پدون خاك‌ها اكريك و افق‌هاي زيرسطحي كمبيك، جيپسيك و ساليك بود. كاني شناسي با تفرق پرتو ايكس نشان داد اسمكتيت، كائولينيت، ايليت، كلريت، پاليگورسكيت، ورميكوليت و سپيوليت به‌ترتيب كاني‌هاي غالب موجود بودند. كائولينيت و ميكا منشأ توارثي اما كلرايت علاوه‌بر موروثي بودن، در خاك‌هايي بدون سابقه كشت و آبياري، از تحول اسمكتيت ها نيز حاصل شده بود. ميزان سپيوليت در خاك‌هاي حاوي گچ كاهش اما در افق هاي انباشت گچ، پاليگورسكيت بيشتر بود. سپيوليت در شرايط زهكشي مناسب با افزايش عمق افزايش داشت كه به پايداري اين كاني در عمق يا نوتشكيلي آن مربوط بود ولي در شرايط زهكشي ضعيف با افزايش عمق، كاهش يافت. اين نتيجه به‌دليل ناپايداري اين كاني در رطوبت زياد و فعاليت كم منيزيم بود. همبستگي معكوسي بين پاليگورسكيت و اسمكتيت وجود داشت، به‌طوري‌كه بيشترين ميزان پاليگورسكيت و اسمكتيت به‌ترتيب در افق هاي سطحي و زيرسطحي مشاهده شدند. كاني اسمكتيت كاني غالب در خاك‌هاي منطقه است كه از تحول كاني‌هاي ديگر تشكيل شده و در اراضي پست منشأ نوتشكيل داشت. تشكيل ورميكوليت در اين خاك ها به‌دليل تخليه پتاسيم ناشي از آبشويي يا جذب گياهي در مرحله حدواسط تبديل ايليت به اسمكتيت حاصل شده بود. بنابراين پستي و بلندي و آبياري در اين خاك‌ها، سبب تكامل خاك‌ها در سطح راسته و درنتيجه ايجاد تنوع قابل ملاحظه‌اي از كاني‌هاي رسي در اين خاك‌ها شده بود.
چكيده لاتين :
This study was done to evaluate the effect of topography, water table, and irrigation on gypsc soil development and clay
mineral diversity in Ram-Hormuz Plain, Khuzestan Province. To localize, 10 profiles in this region that covered all
purpose irrigation and topography situation were described. The results showed that the soils could be classified in
Entisols, Inceptisols and Aridisols orders. All soil epipedons were ochric and subsurface horizons were cambic, gypsic,
and salic. The salic horizons were formed under a low water table. The XRD results showed that smectite, kaolinite,
illite, chlorite, palygorskite, vermiculite and sepiolite were the dominant minerals, respectively. Kaolinite and illite were
inherited from the parent material, but chlorite was the result of both inheritance and transformation of other clay
minerals except uncultivated or non-irrigated soils. Sepiolite was decreased in gypsic horizons, but palygorskite was
increased in these horizons. Sepiolite was raised with increasing the depth under the good drainage class; this could be
related to neoformation, but it was decreased with depth under the weak drainage class. These results could be due to
the instability of this mineral in high moisture and its low Mg activity. There was also a negative correlation correlation
between Palygorskite and smectite; this was such that most palygorskite was observed in the surface horizons, but
smectite was in the subsurface. Smectite was the dominant clay mineral in the studied soils; it was formed from the
weathering of other minerals as well as from neoformed ones in the lowlands. Vermiculite was formed in these soils
due to k depletion by leaching or plant absorption. This happened in the illite to smectite transformation process.
Therefore, topography and irrigation could be regarded as the main factors putting these soils in high category; also,
clay mineral assemblage was different under this situation in these soils.
