بررسي اثر كاربرد نفت سفيد بر جذب عناصر سنگين در برخي از سبزي‌ها در استان خوزستان

The Effects of Kerosene Usage on Heavy Metals Uptake by some Vegetables in Khuzestan Province

هدف از اين پژوهش بررسي مزرعه ­اي اثر كاربرد نفت سفيد بر جذب عناصر سنگين در برخي از سبزي‌ها در استان خوزستان است. بدين‌منظور آزمايشي در پاييز و زمستان سال 1392، به‌صورت آشيان ه­اي در قالب طرح كاملاً تصادفي با عامل­ هاي شهرستان (شوش، دزفول و باوي)، گياه (جعفري، شويد، گشنيز و هويج)، نوع مديريت مزرعه (شاهد، مزرعه آلوده به نفت سفيد يك و مزرعه آلوده به نفت سفيد دو) در سه تكرار انجام شد. ميزان غلظت برخي از عناصر سنگين قابل جذب خاك و نيز غلظت اين عناصر در نمونه­ هاي گياهي اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد در همه شهرستان­ ها، ميانگين غلظت عناصر سنگين در خاك و گياه مزارع آلوده به نفت سفيد نسبت به نمونه شاهد بيشتر بود. همچنين بيشترين و كمترين ميزان غلظت عناصر سنگين كادميم و سرب خاك و گياه به‌ترتيب در شهرستان باوي (14/29 و 40/46 ميلي­گرم بر كيلو­گرم و 11/99 ميلي­گرم بر كيلو­گرم در شويد و 35/53 در گياه گشنيز) و شوش (9/33 و 30/36 ميلي‌گرم بر كيلو­گرم و 8/01 و 23/54 ميلي­گرم بركيلو­گرم در هويج) حاصل شد. ولي بيشترين و كمترين ميزان عناصر روي و مس در خاك و گياه به‌ترتيب در شهرستان دزفول (109/08 و 47/71 ميلي­گرم بر كيلو­گرم و 86/33 و 38/57 ميلي­گرم بركيلو­گرم در شويد) و باوي (34/75 و 22/30 ميلي­ گرم بر كيلو­گرم و 28/44 و 16/96 ميلي­گرم بركيلو­گرم در هويج) به‌دست آمد. با توجه به يافته­ هاي اين پژوهش مي­ توان نتيجه گرفت كه كاربرد نفت سفيد در مزارع سبزي باعث افزايش جذب كادميم، سرب و مس بيش از حد مجاز در سبزي‌ها شده است و خطر انتقال آلاينده ­هاي مذكور به زنجيره غذايي را در پي دارد.

The purpose of this research was to study the effects kerosene by a factorial experiment in the nested design in three replications. The factors included region (Shush, Dezful and Bavi), plant (parsley, dill, coriander and carrot), and management practice (control, contaminated field with kerosene 1, contaminated field with kerosene 2). Heavy metals concentration (Pb, Zn, Cu and Cd) was measured in soil (DTPA extraction method) and plants samples. The results indicated that the average values of the heavy metals concentration in both soil and plants samples subjected to kerosene contaminated treatments were greater than those of the control treatment in all of the regions. The Bavi region had the highest Cd (14.29 in soil; 11.9 in Dill) and Pb (40.46 in soil; 35.53 in Coriander) and the lowest Zn (34.75 in soil ; 28.44 in Carrot) and Cu(22.30 in soil; 16.96 in Carrot) concentration values in both soil and plants subjected to kerosene contaminated treatments. Also, the lowest concentration values of Cd (9.33 in soil; 8.01 in Carrot) and Pb (30.36 in soil; 23.54 in Carrot) and the highest values of Zn (109.08 in soil; 86.33 in Dill) and Cu (47.71 in soil; 38.57 in Dill) were recorded in Shush and Dezful regions, respectively. Based on these findings, kerosene usage could lead to a significant increase in the heavy metals (Cd, Cu and Pb) uptake, exceeding the critical level for the vegetables. This might increase the transformation risk of the mentioned heavy metals in the food chain