تحليلي بر نحوه پرداخت مواجب و سيورسات به نيروهاي نظامي دوره قاجار با تكيه بر مجموعه حسن زاده (مركز اسناد آستان قدس رضوي)

در عصر قاجار به واسطه وجود مناقشات ارضي و برخي نا امني هاي مستمر در كشور، دولت مجبور بود تا علاوه بر استفاده از نظاميان رسمي، از ايلات و طوايف نيز در مواقع جنگ و اردوكشي ها سرباز به خدمت بگيرد. اين مسئله باعث شده بود تا هميشه مبلغ قابل توجهي از بودجه كل كشور صرف مخارج اين نيروها گردد. اين پژوهش در نظر دارد تا پرداخت مواجب نيروهاي نظامي را به عنوان بخشي از اين مخارج، مورد كنكاش قرار دهد. پژوهش حاضر با رويكرد آرشيوي- تحليلي قصد دارد تا از طريق بازخواني و - بازنويسي اسناد يكي از مجموعه هاي 10000 برگي آستان قدس رضوي كه محدوده سال هاي 1264 الي 1343 ق را در برمي گيرد، نحوه پرداخت مواجب و سيورسات به نظاميان و منابع مالي اين پرداخت ها را مورد بررسي قرار دهد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه بودجه حكومت قاجاريه، بيشتر از محل وصول انواع ماليات ها تأمين مي شد كه بخش اعظم آن به نظاميان و پرداخت مواجب آن ها تعلق مي گرفت. بودجه مملكتي در ديوان خانه و در دفاتري تحت عنوان دستورالعمل تنظيم مي گرديد كه بر اساس اصول ديواني و از نظم خاصي در نوشتار برخوردار بودند. مواج ب به دو صورت نقدي و جنسي سه ماهه و يا شش ماهه بر اساس كتابچه دستورالعمل و بعد از مراسم سان و طي تشريفات خاصي پرداخت مي شد.