انديشه دفاعي ايرانيان در مواجهه با جنگ مدرن (1243ـ 1218 ه.ق)

ايران در مواجهه با نبردهاي ويرانگر روسيه تزاري در موقعيت تدافعي قرار گرفت. مسأله  نوشتار پيش روي بررسي علل شكل گيري انديشه دفاعي و ابعاد آن در روايت كنش گران فكري (مورخان، شاعران، عالمان ديني) دوره فتحعلي شاه قاجار است. دستاورد تحقيق با روش تحليل تاريخي بيانگر آن است كه يادآوري خاطره هاي قوي يا كهن الگوهاي سرزميني ايران براي بسط گذشته پر افتخار تاريخي و در راستاي مواجهه با وضعيت انحطاط و عبور از بحران صورت گرفته است كه اين امر هم هوشياري مخاطبان را نسبت به تهديد بيروني برانگيزند و هم نمادهاي سرزميني ـ ديني را با هدف تأكيد بر ضرورت دفاع از حدود و ثغور، بازتوليد كنند. اين سنخ از كنش هاي چندوجهي، آگاهي بخشي تاريخي را به مثابه يك پراكسيس اجتماعي (برنامه عمل) در شرايط بحران، به عنوان دال مركزي انديشه دفاعي برجسته سازي كرد. در نتيجه، موارد متعددي از نمادهاي ديني ـ مذهبي در جنگ با كهن الگوها و واقعيت هاي روزمره تلفيق شدند. بازنمايي نگاه اسطوره اي، الگوهاي تاريخي، قهرمان محوري، استناد و بهره گيري از متون مقدس مذهبي و ديني، طرح اهداف عالي انساني در چهره سپاهيان اسلام هر يك انعكاس دهنده بخشي از ابعاد انديشه دفاعي بودند كه منابع معرفتي به طرح و انعكاس آنان پرداخته اند.