تأثير آموزش نظري و عملي در نظام قاجار بر رشد دانش نظامي و جايگاه نظاميان در ايران

آموزش نظام در دوره قاجار (1344ـ1209ق/ 1925ـ1794م) با هدف تحوّل در نظام و تجهيز آن به دانش جديد بود. اين آموزش هم در بُعد عملي و هم با گشايش دارالفنون (1268ق/1852م) در بُعد نظري صورت گرفت. اين مسأله كه اين آموزش ها تا چه اندازه منجر به تحوّل نظامي در دوره قاجار گرديد، هدفي است كه پژوهش حاضر در پي آن است. پژوهش پيش رو با روش آماري و توصيفي ـ تحليلي در پي پاسخي براي اين پرسش است كه آموزش نظري و عملي نظامي چه تأثيري در رشد دانش نظامي و جايگاه نظاميان در دوره قاجار داشت؟ يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه ارتش قاجار بيش از يكصد و سي سال تحت آموزش عملي و نظري قرار گرفت؛ اما شيوه هاي جذب نظاميان و احراز مناصب نظامي مبتني بر نظام آموزشي نبود. بيش ترين استخدام معلمان خارجي دارالفنون با فراواني 29.26 درصد در زمينه نظامي بود. از ميان 104 دانشجوي ورودي به توپخانه و پياده نظام دارالفنون هيچ كدام به مقام مهمي در نظام دست نيافت و بيش تر دانش آموختگان اين دو حوزه با فراواني 41.34 درصد، جذب مشاغل اجرايي و به خصوص تلگراف شدند. مهم تر از همه، از ميان آنان تنها 3 نفر برابر با 2.88 درصد به مقام معلمي پياده نظام دارالفنون رسيدند.