بررسي تحليلي رويكرد سياسي-مذهبي بابك و طاهر در رويارويي با خلافت عباسي

با وجود تنوّع سياسي ـ مذهبي جنبش‌هاي ايراني عليه خلافت عباسي، پرداختن به گونه‌شناسي رويكرد سلسله‌جنبانان چنين جنبش‌هايي نسبت به خلفا و سلطه‌ي اعراب داراي اهميت مي‌باشد. در رويارويي ايرانيان در برابر اعراب، مي‌توان رويكرد‌هاي مختلفي را نشان داد. اين مقاله با مراجعه به منابع عمدتاً تاريخي با شيوه توصيفي، تحليلي و مقايسه‌اي ضمن بحث از دو رويكرد ايدئاليسم و واقع‌گرايي، سعي در نشان دادن جلوه‌ و پيامد‌ رويكردهاي مذكور در جريان مواجهه‌ي بابك خرم‌دين و طاهر ذواليمينين با خلافت عباسي را دارد. رويكرد بابك خرم‌دين، علي رغم تداوم و گستردگي جنبش وي، با كاربست نوعي ايدئاليسم، احتمال كم تري براي موفقيت دراز‌مدت داشت، در حالي‌كه طاهر، با كاربست سياستي واقع‌گرايانه، (علي رغم عدول از آن، پيش از مرگ مشكوكش) راه را براي استقلال ايران زمين هموارتر كرد. به بيان ديگر، جنبشي با رويكرد ايدئاليستي، كاربست ايدئولوژي تركيبي يا غير اسلامي و پايگاهي توده‌يي، نسبت به حركتي واقع‌گرا با مشروعيتي مذهبي و پايگاهي غير‌توده‌يي، شانس موفقيت كم تري داشت. سؤال اصلي اين است كه نقاط ضعف جنبش بابك و نقاط قوّت حركت طاهر در چه بود؟ پاسخ آن را مي‌توان در رويكرد ايدئاليستي و واقع‌گرايانه جست وجو كرد كه اين مقاله به تحليل جلوه‌ها و پيامدهاي آن پرداخته است.