بررسي ارتباط واژگاني شمس با واژگان آفتاب و خورشيد در غزليات شمس

در اين پژوهش ارتباط سه واژۀ آفتاب، خورشيد و شمس بر مبناي واژه‌گزيني در بن‌مايه‌هاي عرفاني مورد بررسي قرار گرفته است. كاربرد واژه‌ها در غزليات به دو صورت بررسي مي‌شود: مواردي براي تصوير‌سازي و مواردي براي توصيف شمس تبريزي. مولوي در تصوير‌سازي همانند ديگر شاعران از واژه آفتاب استفاده كرده است، اما در توصيف شمس تبريزي با آگاهي به پيشينۀ اساطيري و ديني واژۀ خورشيد، ابتدا با بينش عرفاني، آن را با واژۀ شمس آميخته و با تأويل هرمنوتيكي، واژۀ شمس را از حدّ نشانه به كلمه رسانده و توانسته با دو واژۀ خورشيد و آفتاب، همسان و به عنوان يك بن‌مايه يا اصطلاح عرفاني ثبت نمايد. با همساني شمس با خورشيد تمام ويژگي‌هاي اساطيري و عرفاني واژۀ خورشيد در شمس ظاهر شده است. پژوهش حاضر با رويكرد توصيفي ـ تحليلي به اين نتيجه رسيده است، همان‌گونه كه خورشيد‌پرستي در اسطوره ديده مي‌شود مولوي نيز به شمس‌پرستي پرداخته و شمس را به عنوان خداي اساطير نگريسته و با فنا در شمس به جست‌وجوي خويشتن خويش در فرآيند فرديّت رسيده است؛ اين مقوله با روان‌شناسي يونگ قابل تفسير مي‌باشد، در اين تفسير شمس بهانه‌اي براي رسيدن مولانا به خداوند است.