تناوب‌هاي گذرايي در فارسي؛ تحقيقي براساس آراءِ بت لوين

به كاربردهاي متفاوت يك فعل يا ساخت واحد از حيث ظرفيت آن فعل يا ساخت، تناوب اطلاق مي شود. تناوب ها به سه شكل واژگاني و صرفي و نحوي در زبان ها ظاهر مي شوند (Comrie 1992). كاربرد ناگذراي فعل «شكستن» (مانند: مداد شكست) در مقابل كابرد گذراي آن (مانند: علي مداد را شكست) مثالي از يك تناوب واژگاني است؛ كاربرد فعل غيرسببي (علي غذا را خورد) در مقابل ساخت سببي آن (من غذا را به علي خوراندم) مثالي از يك تناوب صرفي است؛ و كاربرد ساخت معلوم (مانند: علي غذا را خورد) در مقابل كاربرد مجهول آن (مانند: غذا خورده شد) مثالي از يك تناوب اشتقاقيِ نحوي است. چنانكه مشاهده مي‌شود، در تمام اين مثال‌ها، ظرفيت فعل يا ساخت به نحوي تغيير كرده است. ما در اين مقاله صرفاً تناوب هاي واژگانيِ گذرايي در افعال فارسي را براساس آراءِ بت لوين (Levin 1993) معرفي مي كنيم و متذكر تناوب هاي صرفي و نحوي و يا ديگر تناوب هاي بت لوين نمي شويم. به عبارت ديگر فقط آن دسته از تناوب هاي گذرايي را بررسي مي كنيم كه شكل يا صورت دو گونۀ تناوب يك فعل واحد هستند و هيچ فرايند اشتقاقي يا نحوي باعث افزوده شدن عنصري صرفي يا نحوي به فعل، يا كاسته شدن چنين عنصري از آن نشده است. اين تناوب ها عبارت‌اند از انواع تناوب هايي كه در آن‌ها متمم مستقيم فعل گذرا مساوي است با فاعل فعل ناگذرا، تناوب هاي با متمم مستقيم مستتر، تناوب هاي گرايشي، و تناوب هاي حذف حرف اضافه.