سازوكارهاي ادب‌ورزي در نامه‌نگاري دوره مملوكي با تأكيد بر كتاب صبح الأعشي

كتاب صبح الاعشي، نوشته قلقشندي (9 ه.ق) كه اصول نامه‌نگاري رسمي در عصر مملوكي را شرح مي‌دهد منبعي غني براي مطالعات ادب ورزي تاريخي است. اين مقاله با تكيه‌بر اصول ادب‌ورزي ليچ و الگوي ادب‌ورزي بيمن، پرده از شيوه‌هاي رعايت ادب كه تابعي از روابط قدرت هستند در نامه‌نگاري عصر مملوكي برمي دارد. نتايج نشان مي‌دهد الگوهاي ادب‌ورزي استفاده‌شده در اين نامه‌ها با الگوي «تحقير خويش و تعظيم مخاطب» كه بيمن از آن يادكرده است، همخواني دارد. همسويي اين نامه‌ها با اصل شماره 3 و 4 از اصول شش‌گانه ادب‌ورزي ليچ مشهود است كه بر اساس آن، فرد تمام توان خود را براي ستودن طرف مقابل و تواضع هنگام ارتباط نشان مي‌دهد. سازوكار حذف، «تعظيم مخاطب» و «ستودن» او از سازوكارهايي است كه در اين نامه‌ها مشهود است. همچنين، در اين نامه‌ها، توجه به گفتمان ديني نيز براي حفظ احترام ضروري تلقي شده، خالي بودن نامه از وجود اين عناصر نشانگر بي‌احترامي به مخاطب است. نهايتاً، توجه به گفتمان اجتماعي نيز از ديگر مواردي است كه تجلي آن را مي‌توان در موضوع هويت مستقل و هويت وابسته ديد.