تحليل گفتمان انتقادي نامۀ امام علي(ع) به معاويه

نامه‌هاي رهبران، زمينۀ مناسبي براي تحليل گفتمان انتقادي است. از جملۀ اين مكاتبات ارزشمند، نامۀ شمارۀ 28 نهج البلاغه به معاويه است كه در ميان نامه‌هاي علي(ع) جايگاه ويژه‌اي دارد. اين نامه در اصل  گفتمان مشروعيت حضرت است. حال پرسش اصلي اين مقاله اين است كه رابطۀ لايه‌هاي مختلف زباني با اين گفتمان چگونه است؟ و چگونه گفتمان مشروعيت حضرت از طريق گزينش‌هاي زباني شكل مي‌گيرد و چگونه با گفتمان مخالف(معاويه) به مقابله مي‌پردازد؟ فرض ما اين است كه حضرت در اين نامه براي تداوم و ترويج مشروعيتش و مقابله با گفتمان مخالف گزينش‌هاي ويژه‌اي از امكانات زباني انجام مي‌دهد و مي‌كوشد مخاطبان را با سياست‌هايش همراه سازد. براي كشف اين، اين نوشتار با به كارگيري گرامر هاليدي، نامۀ امام را از نظر سه فرانقش انديشگاني، ميان‌فردي و متني، بررسي مي‌كند و بر روي نتايج حاصل از گرامر هاليدي، تحليل انتقادي انجام مي‌دهد. بررسي‌ها نشان داد كه گفتمان مشروعيت امام، براي تثبيت و ترويج و تقويت در برابر گفتمان مخالف(معاويه)، ايدۀ «ما و آنها» را در نامه گسترانده است و از امكانات زباني گزينش‌هاي متناسب و باريكي را در اين راستا انجام داده است. به ويژه در كاربست فرايندهاي ارتباطي و مادي، اين مهم معني‌دار است. همچنين وجهيّت نيز از اين ايده پشتيباني مي‌كند و فرانقش متني آنها را در قالب يك گفتمان منسجم مشروعيت، ساخت‌بندي مي‌كند.