«چرخش زبان در جنبش سماع» تأثير پيش‌انگاشت‌هاي زبان‌شناختي در سير تحول مفهوم سماع عارفانه نزد محمد غزالي و مولوي

ماده و ابزار اصلي در مطالعات ادبي عرفاني را زبان تشكيل مي‌دهد؛ بدين سبب، علم زبان‌شناسي بيش از هر دانش ديگري مي‌تواند رهيافت‌هاي كاربردي را در اين زمينه به ادبيات عرضه كند و حاصل اين مطالعات، درعين استفاده متقابل اين دو رشته از يكديگر، شكل‌گيري حوزه‌اي بينارشته‌اي باعنوان زبان‌شناسي ادبي عرفاني است. يكي از نظريات كاربردي در اين ميان، نظريه مربوط به پيش‌انگاشت‌ها و انگاره‌هاي زباني است كه با بررسي شرايط اقتضا و تناسب گزاره در محيط و بافتي كه در آن اظهار مي شود، مي تواند ما را در تحليل برخي جنبه‌هاي ناپيداي معنا در يك گزاره معرفتي ادبي ياري رساند. اين مبحث با تمام انواع نظريه‌هاي زبان‌شناسي در تعارض و غالباً واجد صبغه‌اي معناشناختي و گاه كاربردي است. مقاله حاضر درصدد اثبات اين مدعاست كه چگونه پيش‌انگاشت‌هاي زبان‌شناختي مي‌تواند سير تطور موضوع سماع عرفاني را از طريق ارتباط آن با مقتضيات بافت هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي و فرهنگي ترسيم كند و دركل، به ارائه مخاطب‌شناسي ارتباط عرفاني بپردازد. در پايان، اين نكته تبيين خواهد شد كه دستيابي به پيش‌انگاشت‌هاي مزبور هدف غايي دو شخصيت نامدار عرفان و ادب، امام محمد غزالي و مولوي بلخي، از ورود به مبحث سماع عارفانه است و كوشش مي‌شود فوايد و نتايج آن در سنت‌هاي عرفاني و ادبي آشكار شود.