بررسي استعاره‌هاي مفهومي و طرح‌واره‌هاي تصويري ظرف «فوق»در زبان نهج‌البلاغه

در استعاره‌هاي مفهومي، گوينده مفهومِ ويژة و غيرِ قابلِ فهمي را با استفاده از تجربه‌هاي شناخته‌شده و طرح‌واره‌هاي تصويري، براي مخاطب قابلِ درك مي‌كند. امام علي (ع) هم در نهج‌البلاغه از اين مقولة زبان‌شناسي شناختي، با استفاده از ابزارهايي مانند ظرف «فوق» بهره گرفته‌اند. اين امر سبب شده تا زبان نهج‌البلاغه با وجود برخورداري از امور پيچيده و معنوي، براي همگان قابل فهم شود. بر اين مبنا، تحليل و بررسي استعاره‌هاي مفهوميِ ظرف «فوق» در زبان نهج‌البلاغه، هدف نگارش اين نوشتار قرار گرفت. به اين منظور، از روش توصيفي و تحليلي بهره گرفته شد. پس از بازخواني تفاوت استعاره در رويكرد شناختي و رويكرد سنتي يافته‌هايي به دست آمد. نخست اينكه در نهج البلاغه، واژة فوق داراي كانونِ استعاري قوي است. اين واژه، بر رابطه‌ي مكاني دلالت داشته و از تركيب «بالا» و «در طولِ» به دست آمد. دوم آنكه، تغيير جايگاه مسيرپيما در مرزنما، طرح‌واره‌هاي ديگري را ترسيم كرده‌است. اين طرحواره‌ها، كه مفهوم مبدأ را تشكيل مي‌دهد، خود مبناي ساخت يك مفهوم انتزاعي به شمار مي‌آيند. سوم اينكه، در بررسي موردي «فوق» در تعبيرات نهج البلاغه، معلوم شد كه «جهت و حركت» مفهوم مبدأ هستند. همچنين مفاهيم انتزاعي مانند «تسلط»، «عظمت»، «احاطه»، «گستردگي»، «علو مقامي» و موارد مشابه، مفهوم مقصد به شمار مي‌آيند.