ديگري و نقش آن در گفتمان مولانا

«ديگري»، از موضوعات مهمِ طرح‌شده در حوزه هاي مطالعات فرهنگي، فلسفي، انسان شناختي و نشانه معناشناسي است. يكي از مبحث‌هاي اصلي گفتمانِ عرفانيِ شرق، «ديگري» است و اصولاً در تمام عرفان مسألۀ مهم، نگاه كردن از منظر «ديگري» است. مسألۀ «ديگري»، از ويژگي هاي شاخص گفتمان عرفاني و فرهنگي مولانا نيز به شمار مي آيد. در گفتمان مولانا، ديگري در كاركردهاي مختلفِ گفتماني نمود مي يابد و پيوسته تعاملي ميان ديگري و من برقرار مي شود. مسألۀ مهم اين است كه اين تعامل، چگونه تحقق مي يابد و چه طور در شكل دهي به معنا دخالت مي كند. بر اساس اين، پرسش اصليِ پژوهشِ حاضر اين است كه چگونه و بر اساس كدام كاركردهاي گفتماني، تعامل ميان ديگري و من تحقق مي‌پذيرد و اين تعامل در قالب چه گفتماني طرح و نمايه مي گردد. در واقع، هدف مقاله، تبيين ويژگي هاي نظام «ديگرمحور» و چگونگي تحقق آن، در دو نمونه از غزل هاي مولانا و بررسي نقش آن در شكل دهي به فضاهاي فرهنگي و ارزشي است. فرضيۀ پژوهش از اين قرار است كه در غزل مولانا «ديگري» حضوري متمركز دارد و مركز انرژي ها است. هر چند اين وجه متمركز، در فرايندي تطبيقي حضور خود را به صورت متكثّر به تمام فضا تسرّي مي دهد و با ارتقاي پايگاه حضوري من، ابژه ها و سوژه ها، وضعيتي استعلايي را رقم مي زند. اين وضعيت، برآيند حضور بنيادي ديگريِ ديگري ها (فرامن) است كه همۀ عوامل گفتماني در پيوند با او معنا و ارزش مي يابند.