تحليل معنايي واژگان زبان فارسي بر مبناي رويكرد معني‌شناسي قالب‌بنياد

معني‌شناسي قالب‌بنياد نخستين بار از سوي چارلز فيلمور و پس از طرح مفهوم «قالب» از سوي او (1977الف، 1977ب، 1985، 1987) به‌مثابۀ نگرشي در چهارچوب معني‌شناسي شناختي مطرح شد. فيلمور در اين رويكرد واژگاني، اصطلاح «قالب» را به‌مثابۀ شيوه‌اي براي تحليل‌هاي معنايي زبان طبيعي به كار مي‌برد. نگارندۀ نوشتۀ حاضر با استفاده از نمونه‌هاي متعددي از زبان فارسي معيار به ارزيابي ميزان كارايي اين نظريه در زبان فارسي مي‌پردازد تا جامعيت آن را به كمك زباني معلوم كند كه مورد بحث و بررسي فيلمور نبوده است. نتيجۀ اين ارزيابي نشان مي‌دهد كه فيلمور در طرح اين نظريه‌اش برخلاف ادعاي اصلي معني‌شناسان شناختي به دنبال صوري‌سازي رفته است؛ آن هم به گونه‌اي كه نه‌تنها در بسياري از موارد، اغلب افعال زبان فارسي در قالب‌هاي فيلمور پيش‌بيني‌نشده‌اند، بلكه در موارد متعددي قالب‌ها در هم تلفيق مي‌شوند. عدم كارايي مطلوب اين نظريه، دست‌كم در مورد زبان فارسي، ناشي از ناديده گرفتن اين واقعيت است كه وقتي ما چيزي را در جهان خارج مي‌بينيم، آن را با توجه به اينكه به چه شكل «درك»ا‌ش كرده‌ايم، وارد زبان مي‌كنيم. نوع درك ما از صحنه‌هاي پيرامونمان، تعيين‌كنندۀ نوع جملاتي است كه به زبان مي‌آوريم. اينكه ما صرفاً با توجه به چند عنصر موجود در يك صحنه بخواهيم به قالب مشخصي قائل شويم و به تبيين معنايي بپردازيم، چندان مطلوب و صحيح به نظر نمي‌رسد.