ديركرد قله در واج شناسي آهنگ فارسي: رويدادي واجي يا آوايي؟

درباره ساخت نواختي تكيه زيروبمي در زبان فارسي دو ديدگاه واجي متفاوت وجود دارد. يكي از ديدگاه ها فرض مي كند كه ديركرد قله در واج شناسي آهنگ فارسي فاقد نقش واجي و تمايزدهنده است؛ از اين رو، وقوع زودهنگام يا ديرهنگامِ قله در تكيه زيروبميِ خيزانِ فارسي باعث تفاوت هاي معنايي نمي شود. برمبناي اين ديدگاه، تكيه زيروبمي فارسي يا به صورت L+H* يا L*+H بازنويسي مي شود. درمقابل اين ديدگاه، ديدگاه ديگري نيز وجود دارد كه فرض مي كند هر دو تكيه زيروبميِ L+H* و L*+H در دستور واجي آهنگ فارسي وجود دارند ولي حوزه عملكرد آن ها در ساخت سلسله مراتبيِ گفتار با يكديگر متفاوت است: L+H* مربوط به سطح كلمه واجي و L*+H مربوط به سطح گروه واژه بست است. در پژوهش حاضر رفتار آوايي نواخت ها در تكيه زيروبميِ كلمات با تكيه غير آغازي در بافت هاي نوايي مختلف بررسي شد. شواهد آوايي به دست آمده نشان داد كه در زبان فارسي تنها يك نوع تكيه زيروبميِ دونواختي به صورت L*+H وجود دارد كه زمان بندي وقوع قله اين تكيه زيروبمي، بسته به بافت نوايي ساخت زنجيره اي گفتار (مانند جايگاه تكيه در سطح كلمه) و ساخت هجايي و زنجيره ايِ هجاي تكيه بر متفاوت است. به اين ترتيب مي توان چنين گفت كه ديركرد قله در واج شناسي آهنگ فارسي رويداد آواييِ پيوسته و غير مقوله اي است كه ميزان آن به صورت پيوستاري از درجات مختلف از عدم ديركرد تا ديركرد زياد بسته به عوامل نوايي مختلف متفاوت است.