بررسي و توصيف حالت‌نمايي در چهار گويش فارسي خوزستان از منظر رده‌شناسي زبان

يكي از روش هاي نشان دادن روابط دستوري بين سازه هاي جملات حالت نمايي است. در اين پژوهش به بررسي حالت نمايي در چهار گويش فارسي خوزستان يعني دزفولي، شوشتري، بهبهاني و هنديجاني پرداخته مي شود. داده هاي اين پژوهش به صورت ميداني و با استفاده از پرسش نامه و گفت وگو و مصاحبه حضوري با 33 گويش ور جمع آوري شده است. رويكرد نظري اصلي اين پژوهش، نظام پنج گانه حالت نمايي كامري (1978) است كه پنج رده زباني را از لحاظ حالت نمايي معرفي كرده است. در بررسي داده هاي پژوهش مشخص شد كه نظام حالت نمايي در سه گويش دزفولي، شوشتري و هنديجاني نظام فاعلي مفعولي بوده و در اين سه گويش زمان جمله و وجهيت، جان داري يا بي جاني فاعل يا مفعول تأثيري در نظام حالت ندارند. در مورد گويش بهبهاني مشخص شد كه زمان در حالت نمايي در اين گويش مؤثر است. در زمان حال و آينده در بندهاي لازم و متعدي حالت نمايي به صورت خنثي است؛ يعني فاعل فعل لازم، فاعل فعل متعدي و مفعول از نظر حالت نمايي نشانه خاصي ندارند و هر سه بي نشان هستند. اما در زمان گذشته فاعل با يك واژه بست غيرفاعلي كه ميزبان هاي متفاوتي را بر مي گزيند، مضاعف سازي مي شود؛ يعني در زمان گذشته اين گويش از نظام حالت كنايي پيروي مي كند. اين الگو هم در افعال ساده و هم در افعال مركب حاكم است. علاوه بر اين لازم به ذكر است كه دو مصدر ”خواستن“ و ”داشتن“ در بهبهاني هم در زمان حال و هم در زمان آينده از نظام حالت كنايي برخوردار هستند.