بررسي ارتقاء واكه پيش از همخوان خيشومي تيغه‌اي در زبان فارسي در قالب بهينگي

ارتقاء واكه در زبان فارسي به شكل هاي مختلفي صورت مي‌پذيرد. يكي از اين اشكال، ارتقاء واكه افتاده پسين پيش از خيشومي تيغه اي «ɒn» است. در پژوهش حاضر به منظور تحليل اين فرايند، ابتدا واژه‌هاي پربسامدي كه اين آرايش واجي در آن ها به كار رفته است، با استفاده از نرم‌افزار انت‌كنك در بخشي از پيكره همشهري (حدود پانزده ميليون واژه) استخراج و در قالب نظريه بهينگي به صورت رقابت محدوديت‌هاي نشان داري و پايايي تحليل گرديده است. پژوهش حاضر نشان مي‌دهد به مثابه يك محدوديت كلّي واج آرايي در زبان فارسي واكه افتاده پسين پيش از همخوان خيشومي تيغه‌اي خواه در مرز هجا يا در ميانه هجا استقرار نمي‌يابد (*ɒn). نوشتار پيش رو نشان مي‌دهد كه در مواردي كه در اين پژوهش معرّفي شده است، اين محدوديت قابل نقض است و تحليل شد كه هركدام از اين محدوديت‌ها در رقابت با محدوديت كلّي عدم استقرار واكه افتاده پسين پيش از خيشومي تيغه‌اي در اولويّت بالاتري قرار مي‌گيرند و اجازه نمي‌دهند محدوديت كلّي مورد نظر اعمال شود. برخي از اين محدوديت‌ها كه در پژوهش حاضر معرّفي و تحليل شد، محدوديت واژه‌هاي خاص، محدوديت اصطلاح تازه معادل گذاري‌شده، محدوديت واژه‌هاي دخيل و محدوديت ستاك فعل وجهي «توانستن» است.