كاركرد تشبيه در فضاسازي رمان سمفوني مردگان

تشبيه، يكي از آرايه‌هاي بياني است كه با ادّعاي همانندي ميان دو يا چند امر، علاوه بر تصويرگري در شكل خُرد، در بُعد كلان و در ضمن بررسي بافت كلّي يك اثر، مي‌تواند ميزان و محكي براي سنجش ميزان خلاقيت نويسنده يا شاعر در طرح اين همانندي‌ها باشد. نگاهي به ادبيات داستاني معاصر و بررسي نقش تشبيه در رمان فارسي، بر اين امر صحّه مي‌گذارد كه در رمان، بر‌خلاف شعر، اثر‌گذاري تشبيه از واحد جمله فراتر مي‌رود و اگر به‌صورت كلّي و در ارتباط با تمام پيكرۀ اثر، مورد بررسي قرار گيرد، مفاهيم حاصل از آن‌ مي‌تواند به منتقدان آثار داستاني در شناخت ژانر اثر و سبك نويسنده كمك كند. رمان سمفوني مردگان يكي از آثار برجستۀ دهۀ شصت به شمار مي‌آيد كه پس از گذشت چند دهه، هنوز هم مورد توجّه خوانندگان قرار مي‌گيرد. بررسي تشبيه‌هاي اين اثر و نقش آن‌ها در فضاسازي رمان، تأييد‌كنندۀ اين معناست كه با داستاني تراژيك و فضايي اندوه‌بار مواجه هستيم. بررسي گزاره‌هاي تشبيهي اين رمان نشان مي‌دهد كه حدود 73 درصد از اين جملات، القاگر عواطفي از نوع ركود، درماندگي، تنهايي، ترس، غم و اندوه، خشونت،نااميدي و ميل به فنا و نيستي هستند كه در پديد آوردن ساختار تراژيك اثر، سهم عمده‌اي بر عهده دارند.