جايگاه روايت‌شناختي و بلاغي نيايش در مثنوي

اگر نيايش‌هاي مثنوي را از چشم‌اندازي روايت‌شناختي و بلاغي بنگريم، با جلوه‌هاي هنري مناجات‌ها آشنا مي‌شويم و نيز جوانبي از جهان‌شناسي مولانا دربارۀ پيوند و گفت‌وگوي آدمي با خداوند. نيايش‌هاي مثنوي غالباً ناگهاني پديدار مي‌شوند. گاهي سرگردان مي‌شويم كه نيايش‌ها از زبان راوي بيرون مي‌آيند يا از شخصيت داستان؛ حتي گاه در متن قصّه نيايش نيستند. نيايش‌ها بيشتر در لحظه‌هايي ويژه از ماجرا نمايان مي‌شوند و جلوه‌اي از شخصي‌ترين تجربه‌هاي آدم‌ها را مي‌نمايند. جنس زباني كه مناجات‌ها در آن جلوه مي‌كنند نيز درخور توجّه است. نيايش‌ها از سويي در كشاكش تعليق داستاني و از سويي در گيرودار متناقض‌نماي تشبيه و تنزيه نوسان دارند؛ حتي در لحظه‌هايي راوي و شخصيت را در موقعيت ترديدآميز دشواري قرار مي‌دهند؛ ميانه نيايش كردن يا نكردن. در اين نوشتار، با روش توصيفي ـ تحليلي نيايش‌هاي مثنوي از چند منظر و شيوه بررسي مي‌شود: روايت‌شناسي، داستان‌پردازي، بلاغت، زبان دين و تحليل رابطه انسان و خدا.