واكنش ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم نان به روش‌هاي مختلف كاشت وتنش خشكي پايان فصل در شرايط جنوب استان فارس

Response of various bread wheat genotypes to different planting method and terminal drought stress at southern Fars province

روش كاشت سنتي براي گندم داراي معايبي است. براي مطالعه‌ي پاسخ ژنوتيپ-هاي گندم نان به روش كاشت بر بستر صاف و بر روي پشته، تحت رژيم‌هاي مختلف آبياري، آزمايشي بصورت كرت‌هاي دوبار خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو سال زراعي انجام شد. عامل اصلي، رژيم آبياري با دو سطح (آبياري مطلوب تا انتهاي فصل و قطع آبياري پس از مرحله گلدهي) بود. عامل فرعي، روش كاشت با دو سطح (كاشت بر بستر صاف و كاشت بر روي پشته) بود. عامل فرعي فرعي، چهار ژنوتيپ گندم نان (ارقام شيرودي (شاهد منطقه)، چمران2، افلاك و لاين10-82-S) بود. بر اساس نتايج، تنش خشكي پس از گلدهي عملكرد دانه و اجزاي آن را در همه‌ي ژنوتيپ‌ها كاهش داد. دليل اصلي كاهش عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي، كاهش وزن دانه و سپس كاهش تعداد دانه در سنبله در اين شرايط بود. رقم افلاك بيشترين عملكرد دانه (5712 كيلوگرم در هكتار) را در شرايط آبياري مطلوب توليد كرد. در حالي كه، بيشترين عملكرد در شرايط كم آبياري (3148 كيلوگرم در هكتار) متعلق به رقم شيرودي بود. عملكرد زيست‌توده و شاخص برداشت به طور مثبت از روش كاشت بر روي پشته متاثر شدند. كارايي مصرف آب و عملكرد دانه در روش كاشت بر روي پشته نسبت به كاشت بر بستر صاف به ترتيب به ميزان 7/ 21 و 2/ 16 درصد بهبود يافت.

Fars is the largest wheat producer province in Iran. In terms of planted area and output, wheat (Triticum aestivum L.) is the number one crop in Fars and currently almost all irrigated wheat is conventionally planted in narrow spaced rows or broadcasting on the flat and is irrigated by flood irrigation within bordered basins. In order to study the response of wheat genotypes to flat planting and bed planting under different irrigation regimes, experiments were conducted in Darab regionattwo consecutive growing seasons (2010-2011 and 2011-2012). The experimental design was split-split plot with three replications. The main factor was two irrigation regimes (normal irrigation and irrigation cut off after flowering stage). Sub plots were two planting methods (FP: flat planting, BP: bed planting). The sub-sub plots were four wheat genotypes (Shiroudi-local check, Chamran 2, Aflak and a promising line: S-82-10). Results indicated that, post anthesis drought stress significantly (P ≤ 0.05) decreased grain yield and its components in all genotypes. Grain yield shows highest correlation with grain mass (r = 0.742**) as compared with the other grain yield components under drought stress condition. This result indicated that, grain yield reduction was mainly affected by grain mass decrement under water stress conditions. The main reason of grain yield reduction in stress condition was reduction in grain number per spike and grain weight. The Aflak cultivar produced the highest grain yield (5712 kg ha-1) in non-stress condition while the highest grain yield in drought stress (3148 kg ha-1) condition was belonged to Shiroudi cultivar. The biological yield and harvest index were positively affected with bed planting by 14% and 3%, respectively. The bed planting method improved WUE (water use efficiency) and grain yield by more than 27% and 16%, respectively.