واكاوي مشروعيت سياسي حكومت سعودي در بستر بهار عربي و سند 2030

وهابيت به‌عنوان يك ستون مهم هويتي و ديني در حفظ مشروعيت سياسي حكومت سعودي عمل كرده است. از اواخر دهه‌هاي 1980 و 1990 اپوزيسيون يا جريان اسلام‌گراي معارض و منتقد در واكنش به يك‌سري نارضايتي‌ها و عوامل داخلي و خارجي شكل گرفت و سبب ترديد در بنيان‌هاي مذهبي مشروعيت سياسي حكومت سعودي شد. با وقوع بهار عربي و پس از تدوين و اجراي اوليه سند 2030، از يكسو، شكاف اسلام‌گرايان منتقد با حكومت سعودي تشديد شد و از‌سوي‌ديگر، شكاف‌هاي اوليه در اتحاد بين حكومت و علماي وهابي به‌وجود آمد. در اين پژوهش تلاش شده است با روش تبييني و تحليلي به دو پرسش اساسي پاسخ داده شود: 1. مهم‌ترين چالش‌هاي سياسي حكومت سعودي از ناحيه جريان‌هاي اسلام‌گراي منتقد يا اپوزيسيون اسلام‌گرا (الصحوه الاسلاميه، اخوان‌المسلمين و جهادي‌ها) از دهه 1990 به اين‌سو به‌ويژه پس از وقوع بهار عربي چه بوده‌؟ 2. پيامد سياسي سند 2030 براي بنيان‌هاي مذهبي مشروعيت سياسي حكومت سعودي چه خواهد بود؟ فرضيه تحقيق كه در‌واقع نتايج و يافته‌هاي آن را تأييد مي‌كند آن است كه نوسازي و مدرن‌سازي در عرصه‌هاي گوناگون به‌ويژه آموزشي سبب شكل‌گيري گروه‌هاي معارض اسلامي و تحول‌خواه شد كه در واكنش به حمايت حكومت از ائتلاف تحت رهبري آمريكا در جنگ خليج فارس در 1991، انسداد سياسي و نارضايتي‌هاي سياسي و اجتماعي به‌سمت موضع انتقادي نسبت به حكومت رفتند كه پس از وقوع بهار عربي تشديد شد. اما طرح اصلاحات بلندپروازانه و ساختار‌شكنانه تهاجمي نسبت به نهاد ديني مندرج در سند 2030 به‌ويژه درخصوص آزادي‌هاي اجتماعي و حقوق زنان و كم‌توجهي بن‌سلمان به مخالفت علما، سبب شكل‌گيري چالش و شكاف‌هاي اوليه بين علماي وهابي يا شوراي عالي علماي وهابي و حكومت سعودي شده است كه احتمالاً در آينده افزايش خاهد يافت.