اثرات جهت شخم و تراكم كشت بر هدر رفت آب و خاك در كشتزار ديم در منطقه نيمه‌خشك

Effects of Tillage Direction and Plant Density on soil and water Loss in a Rainfed Land of a Semi-arid Region

فرسايش خاك به وسيله آب، مسئله مهم زيست محيطي به ويژه در مناطق نيمه خشك است. در اين مناطق، هدررفت آب به شدت بر هدررفت خاك و در نتيجه باروري خاك در كشتزارهاي ديم اثر مي گذارد. تعيين تراكم بذر مناسب براي هر جهت شخم، براي دستيابي به عملكرد محصول بالا و در كنار آن جلوگيري از هدررفت آب و خاك حائز اهميت است. اين مطالعه به منظور بررسي اثرات توام جهت شخم و تراكم كشت بر هدررفت آب و خاك در كشتزار ديم انجام گرفت. دوازده كرت گياهي با ابعاد 1.5 متر در 1.5 متر براي بررسي اثر دو جهت شخم (شخم موازي شيب و شخم روي خطوط تراز) و دو تراكم بذر (تراكم 90 و 120 كيلوگرم در هكتار) در سه تكرار در كشتزاري ديم با شيب 10 درصد احداث شدند. هدررفت آب و خاك در هر كرت طي دوره رشد (از اواسط مهر 1394 تا اواسط تير 1395) اندازه گيري شد. تفاوت هاي معني دار بين دو جهت شخم (0.001>p) و دو تراكم كشت از نظر رواناب (0.05>p) و هدررفت خاك مشاهده شد. رواناب و هدررفت خاك در شخم موازي شيب به ترتيب 4.16 و 4.08 برابر بزرگ تر از خاك ورزي روي خطوط تراز بود. هدررفت آب و خاك در تراكم 120 كيلوگرم در هكتار به ترتيب 11.25 و 26.32 درصد كمتر از آنها در تراكم 90 كيلوگرم در هكتار بود. اين نتيجه به دليل افزايش پوشش گياهي در اين تيمار و تاثير آن بر مهار جريان آب و افزايش نگهداشت آب در خاك بود. برهمكنش معني داري بين جهت شخم و تراكم كشت از نظر رواناب و هدررفت خاك وجود نداشت. اهميت جهت شخم در هدررفت آب و خاك بسيار بيشتر از اهميت تراكم كشت بود. با توجه به نتايج اين پژوهش، اجراي تراكم 120 كيلوگرم در هكتار با روش شخم عمود بر شيب براي مهار بيشتر هدررفت آب و خاك، پيشنهاد مي شود.

Soil erosion by water is a serious environmental problem, particularly in semi-arid regions. In these areas, water loss strongly affects soil loss as well as soil productivity in the rainfed lands. Determination of appropriate seed density for each tillage direction is vital to achieve high crop yield and to prevent soil and water losses. This study was conducted to investigate the combined effects of tillage direction and plant density on the soil and water losses in a rainfed land. Twelve crop plots with the dimensions of 1.5 m × 5 m were installed to investigate the effect of two tillage directions (up to the down slope and on the contour line), two seed densities (90 and 120 kg h-1), a three replications in a rainfed land with 10% slope steepness. Soil and water losses were measured in each plot during the wheat growth period (from October 2015 to June 2016). Significant differences were found between both tillage direction and plant density in the runoff (P<0.05) and soil loss (P< 0.001). Runoff and soil loss in the up to down slope tillage was 4.16 and 4.08 times bigger than the contour line tillage, respectively. Runoff and soil loss with the seed density of 120 kg h-1 were 11.25 and 26.32% lower than those with 120 kg h-1, respectively. This result was associated with the increased cover crop and its control on water flow and the enhancement of water retention in the soil. There was no significant interaction between tillage direction and plant density in the runoff and soil loss. The importance of tillage direction in the soil and water loss was very larger than that of the plant density. The application of 120 kg ha-1 seed density on the contour line could, therefore, considerably prevent soil and water losses in the rainfed lands