بررسي نقش ناوه پارسي و باد شمال در تشديد طوفان‌هاي گردوغبار فراگير دوره گرم سال غرب ايران

در كار حاضر نقش ناوه پارسي و جت تراز پايين در تشديد باد شمال به عنوان عامل اصلي تشكيل طوفان‌هاي گردوغبار فراگير دوره گرم سال غرب ايران بررسي شده است. به اين منظور معيارهاي كاهش ديد افقي به كمتر از 1000متر در بيش از 50 درصد ايستگاه‌هاي منطقه و كد همديدي 06(معرف پديده گردوغبار) در 21 ايستگاه همديد غرب كشور(استان‌هاي خوزستان، ايلام و كرمانشاه) طي سالهاي 2000 تا 2009 پالايش گرديد. در مجموع از 346روزايستگاه غبارآلود، 28 گردوغبار فراگير با تداوم 1 تا 12 روز شناسايي شد كه 20 مورد از آنها مربوط به دوره گرم سال(به‌ويژه ماه‌هاي جون و جولاي) مي‌باشند. در ادامه الگوي سيستم‌هاي فشار، ميدان تاوايي، دماي پتانسيل، ميدان واگرايي، بردار باد و نيمرخ‌هاي قائم با استفاده از داده‌هاي NCEP/NCAR (با تفكيك 2.5*2.5 درجه) و داده‌هايي ERAInterim (تفكيك 0.125 درجه) پايگاه ECMWF در محدوده 10 الي 60 عرض جغرافيايي شمالي و 20 الي 75 طول جغرافيايي شرقي در تمامي سطوح اتمسفر استخراج گرديد. نتايج نشان داد كه طوفان‌هاي گردوغبار دوره گرم سال در غرب ايران مربوط به گراديان شيب فشار تراز پايين در ناوه‌ پارسي بوده كه اگرچه از منشأ كم فشار موسمي مي‌باشد، ليكن تقويت اين كم‌فشار بيش از هر چيز به عوامل محلي و توپوگرافي دامنه‌هاي روبه باد غربي زاگرس وابسته است. تعميق اين سامانه با تقويت باد شمال (شامال) عامل شكل‌گيري طوفان‌هاي گردوغبار فراگير در غرب ايران مي‌شود. علاوه بر آن، طوفان‌هاي گردوغبار فراگير به دليل محدوديت بادهاي قوي به سطوح پايين به ندرت به ارتفاع فراتر از 1000متر توسعه مي‌يابند. سرعت اين بادها اغلب به فراتر از 50كيلومتر در ساعت مي‌رسد. رخداد وارونگي شديد شبانه در دامنه‌هاي روبه باد زاگرس در ساحل خليج‌فارس كه عموماً در ارتفاع 400-450متري گسترش مي‌يابد، باعث گراديان سرعت باد شديد شده و يك جت زيرين اغلب شبانه در ارتفاع 250-350متري متأثر از سازوكار گرمايشي بلكادار توسعه مي‌يابد.