كليدواژه :
آينده پژوهي , سياست نوآوري , نسل هاي آينده پژوهي , سياستگذاري
چكيده فارسي :
مطالعات آينده در عصر جديد نخست با آينده پژوهي فناوري آغاز شد، اما اكنون چرخش هاي نظري زيادي را از سر گذرانيده است. در اين رابطه، متفكران مفهوم «نسل هاي آينده نگاري» را مطرح كرده اند تا تغيير تدريجي محورها، حوزه هاي تمركز، تفاوت بازيگران و اختلاف ابعاد را در قالب الگوهاي متنوع با عنوان نسل هاي آينده نگاري نشان دهند. اين گروه از صاحب نظران خاطرنشان مي سازند كه نسل اول آينده پژوهي با تمركز صرف بر موضوع علم و فناوري تكوين يافته است، اما نسل هاي بعدي به تدريج بر زمينه هاي متنوع سياستگذاري عمومي تغيير جهت داده اند. پرسش اساسي مقاله آن است كه مشخصات پژوهش ها و برنامه هاي آينده پژوهي در ايران به طور عمده متناسب با چه نسلي از آينده پژوهي قرار دارد و نقاط ضعف آن در چيست. پرسش دوم آن است كه آينده پژوهي چگونه مي تواند به ابزاري براي حل چالش هاي عمومي جامعه تبديل شود. مقاله در ساخت مدل مفهومي از رويكرد تناظري اندرسن استفاده مي كند. جمع آوري داده با استفاده از روش مصاحبه عميق و تحليل اسنادي پروژه هاي آينده پژوهي انجام شده و يافته ها با روش تحليل محتوا در چارچوب طبقه بندي برگرفته از طبقه بندي ساريتاش و اندرسن تحليل شده اند. در پاسخ به دو پرسش پژوهشي، تحليل هاي مقاله گوياي آن است كه نخست، رويكرد طرح ها و برنامه هاي آينده پژوهي در ايران، عموما در نسل هاي اول و دوم بوده و از اين جهت دچار ضعف منطقي و ابزاري براي رويارويي با چالش هاي فعلي است. دوم، رشد علمي ايران در عرصه آينده پژوهي، يك رشد نامتوازن بوده، بدين صورت كه در دو دهه اخير، ايران از حيث تكنيك و اجراي فني طرح ها در آينده پژوهي رشد داشته، اما در عرصه ارتباط با فرايند برنامه ريزي از يك طرف و مشاركت پذيري فرايند از سوي ديگر، كم توسعه مانده است. از اين جهت، ارتقاي وضعيت آينده پژوهي در ايران براي ايفاي نقش موثر در سياستگذاري، در گرو ساخت چشم انداز واحد بر اساس اجماع نخبگان، توسعه ساختار و فرايند مناسب حكمراني است.
چكيده لاتين :
Future studies in the modern era emerged to forecast science and technology trends, but with the passage of time, has undergone theoretical shifts. In this regard, thinkers introduced the concept of “foresight generations” to show gradual changes in axes, focuses, and differences of actors and dimensions within various models under the title of “foresight generations”. These experts maintain that the first foresight generation merely focused on science and technology, but the next generations shifted their attention to different fields of public policy. The main question of article is that the specifications of research and the Iranian foresight projects correspond to which generation of foresight, and what are their weaknesses. The second question is that how future studies can become an instrument for tackling general challenges of the society. The authors use Andersen's correspondence approach for building a conceptual model. Data collection was carried out by conducting an in-depth interviewing and documentary analysis, and findings were analyzed using the content analysis methodology in the framework of a classification extracted of Seritas and Andersen’s. The findings indicate that, first, the approach of foresight projects and programs in Iran, generally, stands in the first and second generations, so they have a logical and instrumental shortcomings to confront the current challenges. Secondly, Iran's scientific development in the arena of foresight has been unbalanced. Although, during the last two decades, Iran has been well advanced in terms of techniques and technical implementation of projects (technical implementation of foresight projects), it falls short on the issue of relevancy with planning process, on the one hand, and participation in the processes. For this reason, promoting the status of future studies in Iran to play an effective role in policymaking depends on building a unified vision based on the consensus of the elites, developing the structure and proper governance process.
