ارزيابي ريسك اكولوژيكي و منشاء فلزات سنگين و آرسنيك در رسوبات سطحي رودخانه خياو در منطقه زمين گرمايي سبلان، شمال غرب ايران

در اين تحقيق عناصر بالقوه سمناك آرسنيك، واناديم، مس، آنتيموان، سرب و روي در رسوبات سطحي رودخانه خياو به منظور تعيين سطح آلودگي، منشاء و ارزيابي ريسك اكولوژيك مورد مطالعه قرار گرفتند. بدين منظور 19 نمونه رسوب سطحي در طول رودخانه خياو، حد فاصل نيروگاه زمين گرمايي تا مشكين شهر برداشت شد. نتايج فاكتور غني شدگي، شاخص زمين انباشت و فاكتور آلودگي براساس مقادير زمينه عناصر نشان دهنده آلودگي پايين تا متوسط براي عناصر مس، سرب، روي و واناديم است. آرسنيك و آنتيموان به ترتيب براي 24 و 19 درصد نمونه ها آلودگي قابل توجه تا زياد را نشان دادند. نتايج ارزيابي پتانسيل ريسك اكولوژيكي براي آرسنيك ريسك متوسط را نشان داد. محاسبه شاخص ريسك مجموع عناصر انتخابي، مقدار ريسك پايين را براي رسوبات رودخانه خياو نشان داد در صورتي كه نمونه هاي رسوب چاه زمين گرمايي، چشمه گرمآبي قينرجه و نمونه معدن آهن موئيل شاخص ريسك اكولوژيك بالايي را نشان دادند. تحليل مولفه اصلي در تاييد نتايج فاكتور غني شدگي، نشان مي دهد كه غني شدگي واناديم، سرب، منگنز و آهن و موليبدن تحت تاثير فعاليت معدنكاري معدن آهن موئيل قرار دارند درحالي كه روي و مس تحت تاثير زمين شناسي و خاك شناسي منطقه و منشاء زمين زاد دارند. آلودگي آرسنيك در رسوبات سطحي رودخانه خياو نشانگر منابع مختلفي مانند فعاليت هاي زمين گرمايي، چشمه هاي گرمآبي و فعاليت هاي معدني معدن آهن است. با توجه به نتايج به دست آمده از اين تحقيق، پايش مستمر و دقيق عناصر بالقوه سمناك بويژه آرسنيك در آب و رسوب رودخانه خياو براي ارزيابي ريسك اكولوژيكي و ريسك سلامت  انسان ضروري است. همچنين استفاده از داده هاي اين پژوهش مي تواند در تعيين كاربري آب رودخانه خياو مانند شرب، كشاورزي، پرورش ماهي و گردشگري مورد استفاده قرار گيرد.