تبيين رابطه دسترسي كشورها به دريا با شاخص توسعه انساني

Explanation of the Relationship Between Countries’ Access to Sea and Human Development Index

سرشت متحول رابطه انسان و محيط جغرافيايي، بر انديشه و مكتب فلسفي علوم جغرافيا تأثير قابل‌ملاحظه‌اي گذاشته است. اين رابطه در قالب «تحليل اكولوژيكي»، يكي از حوزه ­هاي مهم تحقيقاتي در علوم جغرافيا است. موقعيت جغرافيايي كشورها يكي از عناصر مهم در محيط جغرافيايي است و در تمامي نظريات سنتي و مدرن علوم جغرافيا، يكي از متغيرهاي مهم در شكل يابي قدرت و رفتارهاي سياسي كشورها است. تماس با آب‌هاي آزاد و موقعيت دريايي كشورها، يكي از عناصر موقعيت جغرافيايي است و متغيري مهم در نظريات جهاني جغرافياي سياسي و مطالعات دريايي است. دسترسي به محيط ­هاي دريايي، بسترهايي از محدوديت و فرصت براي كشورها فراهم مي­ نمايد. هدف اين تحقيق، تبيين رابطه دسترسي كشورها به دريا با شاخص توسعه انساني و مقايسه شاخص توسعه انساني كشورهاي دريايي با كشورهاي محصور در خشكي است. تحقيق حاضر ازلحاظ هدف، بنيادي و ازنظر روش توصيفي - تحليلي و همبستگي است. به‌منظور تبيين رابطه دسترسي دريايي كشورها با شاخص توسعه انساني، دسترسي دريايي كشورهاي دريايي، شاخص سازي و رتبه­بندي گرديد و در تحليل رگرسيوني، رابطه اين دو شاخص تبيين گرديد. نتايج حاصل از تحليل رگرسيون نشان مي­دهد كه ضريب همبستگي شاخص دسترسي دريايي با شاخص توسعه انساني برابر با 0.314 است (0/000< 0/05­ ­مقدار احتمال). نتايج نشان مي­دهد كه رابطه معني ­داري بين اين دو شاخص وجود دارد، به‌طوري‌كه به ازاي يك واحد افزايش در ميزان شاخص دسترسي دريايي، ميزان شاخص توسعه انساني به‌اندازه 0/577 درصد افزايش مي­يابد (مقدار ثابت 0/649 درصد). به‌منظور تبيين بيشتر اثر دسترسي دريايي بر شاخص توسعه انساني، كشورهاي محصور در خشكي در مقام گروه شاهد انتخاب‌شده‌اند. نتايج حاصل از آزمون تي دو گروه مستقل (كشورهاي دريايي و كشورهاي محصور در خشكي)، مبين آن است كه كشورهاي دريايي در مقايسه با كشورهاي محصور در خشكي، ميزان شاخص توسعه انساني بالايي دارند (0/015­< 0/05 مقدار احتمال). با توجه به نتايج تحقيق مي‌توان گفت دسترسي كشورها به دريا از عوامل تأثيرگذار بر روند توسعه انساني است.

Changing nature of the relationship between human and geographical environment has had considerable influence on geographical science school of thought. In terms of ecological analysis, this relationship is one of the important research fields in geographical sciences. Geographic location is one of the key elements in the environment, which is divided into a number of subgroups. In all traditional and modern theories of geography, geographical location is one of the most important variables in power formulation and political behavior of countries. Maritime location and access to free waters an element of geographical location, and it is a significant variable in global theories of geopolitics and maritime studies. Countries’ access to maritime environment has both constraints and opportunities for countries. The purpose of this study is to explain the relationship between maritime location of countries and their Human Development Index (HDI), as well as comparison of HDI between maritime countries and landlocked countries. This research is basic in terms of its objective, and descriptive-analytic and correlative in terms of its nature and methodology. To expound the relationship between the maritime location of countries and their HDI, countries were ranked based on their maritime locations, and then the relationship between the two variables has been explained. The results of regression analysis show that the correlation coefficient between maritime location index and HDI equals 0.314 (P value 0.000<0.05). The results show a significant relation between the maritime location and human development index, to the extent that maritime location index is increased by 1 unit, the HDI is increased by 0.577 (constant 0.649). Landlocked countries are selected as control group in order to illustrate the effect of access to the sea on HDI. The results of t-test indicate that maritime countries are ranked highly in HDI in comparison with landlocked countries (P value 0.015<0.05). According to the results, it can be suggested that maritime location is one of the factors affecting the development process of countries. But there are other factors which have higher explanatory power than maritime location.