نظريۀ شناخت سنت‌گرايان

نظريه شناخت سنت گرايان، به لحاظ فلسفي، ريشه در شناخت شناسي و هستي شناسي افلاطون دارد. بر اين مبنا، و هماهنگ با عوالم معقول و محسوس، عقل انسان در دو سطح يا مرتبه، كار شناخت را انجام ميدهد. عقل كلي در بالاترين مرتبه شناختي قرار دارد و قادر به ادراك حقايق كلي است. در مرتبه پايين‌تر، عقل جزوي است كه خود يكي از وجوه جزئي عقل كلي به شمار مي رود. متناظر با اين دو نوع عقل، دو گونه شناخت وجود دارد، يكي شناخت مابعدالطبيعي و ديگري شناخت استدلالي. عقل كلي، حقايق مابعدالطبيعي را به نحو شهودي و بي واسطه و به يكباره درك مي كند اما ادراك عقل جزوي، تدريجي و باواسطه و به كمك فرايند استدلال صورت مي گيرد. شناخت حاصل از عقل كلي، حقيقي و كامل است و شناخت حاصل از عقل جزوي، محدود و ناقص است. عقل جزوي با مفاهيم سروكار دارد اما در عقل كلي، فاعل شناسايي و موضوع شناسايي با يكديگر اتحاد دارند. شناختهاي حسي و ادركات عقل جزوي، به شرط آمادگي فاعل شناسايي، مي‌توانند علت مُعدّه بيداري عقل كلي و به يادآوردن حقايق كلي باشند.