ويژگي‌هاي ژئوشيميايي خاك‌هاي لسي جنگلي در يك رديف بارندگي در شمال ايران

خصوصيات ژئوشيميايي رسوبات لسي منعكس‌كننده شرايط هوازدگي گذشته است و از آن ميتوان براي تعيين ماهيت و منشأ رسوبات لسي استفاده كرد. به اين منظور شش خاك‌رخ جنگلي تشكيل‌شده بر مواد مادري لس در طول يك گراديان بارش در شمال ايران به روش استاندارد تشريح و نمونههاي خاك و مواد مادري براي آزمايشهاي فيزيكوشيميايي برداشت شد. غلظت كل عناصر اصلي و كمياب با دستگاه XRF اندازهگيري شد تا عوامل تأثيرگذار بر تركيب شيميايي خاكها و رفتار عناصر در طول فرايندهاي خاكسازي ارزيابي شود. آزمايشهاي فيزيكوشيميايي و نيز مطالعات صحرايي نشان داد آب‌شويي كربناتها و متعاقب آن تجمع رس فرايندهاي مسئول در تفكيك افقهاي ژنتيكي در خاكهاي مورد مطالعه‌اند. مواد مادري همه خاكهاي مورد مطالعه تركيب شيميايي يكساني داشتند كه نشان دهنده تاريخچه هوازدگي مشابه اين رسوبات است. در كل، لسها تخليه شديد عنصر محلول Na و تخليه ضعيف عناصر محلول Sr و Mg و نيز غني شدگي قابل ملاحظه Ca را در مقايسه با تركيب شيميايي پوسته فوقاني قارهاي (UCC) نشان دادند. اما روند تغييرات در هر دو گروه از عناصر با روند تغييرات تركيب شيميايي شيل متعلق به بعد از آركئن استراليا (PAAS) كمي متفاوت ولي مشابه مقدار متوسط جهاني لس (AWL) بود. الگوي عناصر اصلي و كمياب در افق Bt خاك‌رخها در مقايسه با مواد مادري هر خاك‌رخ روندي مشابه يا نزديك به محور اصلي نشان داد به استثناي Ca و Sr كه به‌شدت نسبت به مواد مادري تهي شدهاند؛ طوري كه ميزان تهيشدگي با افزايش بارندگي در گراديان مورد نظر افزايش نشان داد. روند تهي‌شدگي Na و P نيز با شدت كمتر با گراديان بارش موجود در منطقه همخواني دارد. در مجموع به نظر ميرسد غلظت مطلق عناصر اصلي، به ويژه Si، در خاكهاي مورد مطالعه تحت تأثير اثر رقت كربناتها قرار گرفته و مقدار عنصر مذكور به طور معنادار در مقايسه با تركيب شيميايي PAAS و AWL كاهش يافته است. همبستگيهاي آماري و برخي شاخصهاي ژئوشيميايي، مانند Ba/Sr و Rb/Sr، اين فرض را تقويت ميكند كه ژئوشيمي خاكهاي مورد مطالعه تحت تأثير تركيب كاني‌شناسي مواد مادري و فرايندهاي پدوژنيك، مثل كلسيتي شدن، قرار گرفته است. بهعلاوه شاخص CIA و منحني مثلثي A-CN-K نشان دهنده درجه هوازدگي متوسط اين خاكهاست كه با رژيم هوازدگي غالب اين منطقه سازگار است.