پديد آورندگان :
امين پناه، هاشم دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت - گروه زراعت و اصلاح نباتات، رشت , شريفي، پيمان دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت - گروه زراعت و اصلاح نباتات، رشت , عبادي، علي اكبر سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات برنج كشور
كليدواژه :
باي‌پلات ژنوتيپ × صفت , شاخص عملكرد , موتاسيون , نمره تحمل به تنش
چكيده فارسي :
به‌منظور ارزيابي ژنوتيپ‌هاي برنج از لحاظ تحمل به خشكي و تعيين صفات مؤثر بر عملكرد دانه، 18 ژنوتيپ برنج (14 لاين جهش يافته نسل M5 و چهار رقم حساس به خشكي) تحت شرايط آبياري كامل (بدون تنش) و تنش خشكي در مرحله زايشي به‌صورت دو آزمايش جداگانه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مؤسسه تحقيقات برنج كشور در رشت طي سال زراعي 94-1393 ارزيابي شدند. تجزيه باي‌پلات ژنوتيپ در صفت نشان داد كه عملكرد دانه تحت شرايط آبياري كامل با تعداد پنجه، درصد باروري دانه و عرض دانه و تحت شرايط تنش خشكي با طول و عرض دانه، تعداد پنجه، درصد باروري دانه و تعداد دانه پر همبستگي مثبت داشت. شاخص‌هاي متوسط بهره وري (MP)، ميانگين هندسي توليد (GMP)، ميانگين هارمونيك (HarM)، شاخص تحمل به تنش (STI) و شاخص عملكرد (YI)، شاخص‌هاي مناسب در شناسايي ژنوتيپ‌هاي برتر در شرايط تنش بودند. بر اساس شاخص‌هاي تحمل به خشكي و نمود كلي صفات در شرايط تنش، ارقام خزر، هاشمي، طارم و گيلانه حساس‌ترين و لاينهاي موتانت 1، 2، 3، 4 (همگي از رقم طارم محلي) و 7 (از رقم هاشمي)، به‌ترتيب با ميانگين عملكرد 33/2788، 00/2163، 33/2178، 00/2194 و 00/2375 كيلوگرم در هكتار تحت شرايط تنش خشكي، متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها بودند. بر اساس نمره تحمل به تنش (STS) نيز اين لاين‌ها متحمل‌ترين ژنوتيپ‌ها بودند. بنابراين، به نظر مي‌رسد كه استفاده از موتاسيون توانسته باشد تحمل به خشكي را در نتاج افزايش دهد. اين لاينهاي موتانت علاوه بر استفاده به عنوان والدين تلاقي‌ها، مي‌توانند به عنوان ارقام متحمل به خشكي نيز معرفي شوند.
چكيده لاتين :
To evaluate rice genotypes to drought stress and determine the effective traits on grain yield, 18 rice genotypes (14 M5 mutant lines and four drought sensitive cultivars) were studied in two separately experiments under normal irrigation and drought stress conditions in reproductive stage based on randomized complete block design with three replications at Rice Research Institute of Iran (RRII), Rasht, Iran, during 2014-2015 growing season. Genotype by trait (GT) biplot analysis indicated positive correlations between grain yield and tiller number, grain productivity and width of grains in normal irrigation condition and width and length of grains, number of tillers, grain productivity and number of filled grains in drought stress condition. Stress tolerance index (STI), mean productivity (MP), geometric mean productivity (GMP) and harmonic mean (HM) indices were as suitable indices to select the high-yielding genotypes under drought stress condition. Based on drought stress tolerance indices and overall performance of traits under drought condition, Khazar, Hashemi, Tarom and Gilaneh were as the most sensitive genotypes and mutant lines G1, G2, G3, G4 (derived from Tarom) and G7 (derived from Hashemi) with 2788.33, 2163.00, 2178.33, 2194.00 and 2375.00 kg.ha-1 grain yield in drought stress condition, were the tolerant genotypes. Stress tolerance score (STS) were also introduced the above genotypes as tolerant genotypes. Therefore, it is seems that use of mutations has been able to increase drought tolerance on the progenies. The above mutant lines in addition to use as parents in crosses, could also be used in the introduction of drought tolerant cultivars.
