شاخص فقر آب و اهميت آن در مديريت منابع آب

تشديد بحران آب در سال‌هاي آينده با توجه به افزايش جمعيت، افزايش آلودگي‌ها، تخريب پوشش گياهي، تغيير اقليم و بروز خشكسالي‌ها اجتناب ناپذير خواهد بود. حل بحران آب نيازمند همكاري و اراده جهاني است و آينده‌نگري و برنامه‌ريزي براي منابع آبي در جهان امري ضروري به نظر مي‌رسد. در سال‌هاي اخير لزوم تدوين و ارائه شاخص‌هاي جديد جامع و چند بعدي براي ارزيابي وضعيت موجود و پيش‌بيني روند آتي منابع آب سطحي و زيرزميني از اهميت بالايي برخوردار شده است. در همين راستا شاخص چندبعدي تحت عنوان شاخص فقر آب به منظور ارزيابي دسترسي به منابع آب ارائه گرديده است. در اين مقاله به معرفي شاخص فقر آب، مطالعات انجام شده در كشورهاي مختلف و چگونگي محاسبه‌ي آن پرداخته شده است. بر اساس نتايج، شاخص فقر آب بر اساس تركيب وزني پنج مولفه اصلي محاسبه مي‌شود. مولفه‌هاي اصلي شاخص فقر آب شامل منابع (دسترسي، تغييرات فصلي و سالانه كميت و كيفيت آب)، دسترسي (قابليت دسترسي آب براي استفاده موثر)، ظرفيت (عوامل اقتصادي-اجتماعي در مديريت منابع آب)، استفاده (ميزان استفاده در بخش‌هاي مختلف) و محيط زيست (اثرات مديريت آب بر يكپارچگي اكولوژيك) مي‌باشند.با توجه به ماهيت چند‌بعدي شاخص فقر آب و در نظر گرفتن تمامي عوامل موثر بر دسترسي يا كمبود منابع آب و نيز ويژگي‌هاي اقتصادي و اجتماعي مي‌تواند ابزار مفيدي در اولويت‌بندي مناطق بحراني و گامي موثر در برنامه‌ريزي استفاده‌ي بهينه از منابع آب باشد. شاخص فقر آب نشان‌دهنده تاثير تركيبي عوامل عوامل موثر بر كمبود و تنش منابع آبي است كه امكان اولويت‌بندي و تدوين نسخه‌هاي مديريتي براي مناطق مختلف را فراهم مي‌نمايد. بايد توجه داشت كه تعيين و تحليل شدت كمبود و تنش منابع آب در مناطق مختلف بر اساس شرايط منابع آب منطقه مورد بررسي، قابليت محاسبه شاخص و وجود داده‌ها و نوع معيارهاي انتخابي متفاوت خواهد بود.