ارزيابي عوامل موثر بر ميزان موفقيت طرح‌هاي بيولوژيك آبخيزداري (مطالعه موردي: حوزه آبخيز كاخك گناباد)

اجراي طرح‌هاي بيولوژيك در حوزه‌هاي آبخيز يكي از اقدامات اصلي در برنامه‌هاي آبخيزداري و حفاظت خاك مي‌باشد. امروزه اجراي اين طرح ها در اغلب برنامه‌هاي مديريت جامع حوزه‌هاي آبخيز مورد توجه قرار مي‌گيرد. مطالعات نشان داده است كه اجراي طرح‌هاي بيولوژيكي هم از نظر اقتصادي نسبت به ساير طرح‌ها مانند طرح‌هاي مكانيكي با صرفه‌تر است و هم نسبت به ساير عمليات آبخيزداري تاثير بيشتري در حفاظت از منابع آب و خاك دارد. طي سال‌هاي اخير طرح‌هاي بيولوژيكي زيادي در سطح كشور به اجرا در آمده است كه بعضاً با موفقيت‌هاي زيادي همراه بوده‌اند و جا دارد از تجربيات اجراي اين گونه طرح‌ها در ساير نقاط كشور استفاده شود. تاكنون مطالعات زيادي بر روي علل موفقيت يا شكست اين گونه طرح‌ها در كشور صورت نگرفته است. لذا شناسايي و تعيين عوامل موفقيت طرح‌هاي بيولوژيكي مي‌تواند نقش بسزايي در افزايش ميزان موفقيت و اجراي اين‌گونه طرح‌ها در ساير نقاط كشور داشته باشد. منطقه مورد نظر براي اجراي اين تحقيق حوزه آبخيز كاخك در شهرستان گناباد در استان خراسان رضوي مي‌باشد. حوزه آبخيز شهيد مهدي نوري كاخك در فاصله 35 كيلومتري جنوب گناباد واقع شده است و داراي مساحت 5/106 هكتار است كه طرح‌هاي بيولوژيكي اجرا شده در حوزه شامل عمليات نهال كاري، كپه‌كاري و بذرپاشي است. براي انجام اين تحقيق ضمن بازديد و مشاهده اقدامات صورت گرفته در حوزه پرسشنامه‌اي حاوي سوالات مختلف در زمينه ارزيابي طرح و نيز عوامل موثر بر موفقيت طرح تهيه و از 31 نفر از كارشناسان رشته هاي مرتبط و مطلع از طرح تكميل شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه عمليات بيولوژيك انجام شده در حوزه كاخك نسبتا موفق مي‌باشد. به‌طوري كه از نظركارشناسان موفقيت طرح در سطح 97 درصد متوسط به بالا مي‌باشد. همچنين نتايج تحقيق حاكي از آن است كه از بين عمليات بيولوژيك انجام شده، عمليات نهال‌كاري بيشترين موفقيت را داشته است. همچنين نتايج تحقيق بيانگر آن است كه نقش عوامل انساني در موفقيت طرح‌هاي بيولوژيك بيشتر از عوامل طبيعي مي‌باشد. از مهمترين عوامل انساني موثر بر موفقيت طرح از ديد كارشناسان مهارت و تجربه نيروي انساني و نيز اعتماد و منافع اجتماعي مي‌باشد. نتايج پژوهش همچنين نشان داد كه بين كارشناسان رشته‌ها و رده‌هاي مختلف تحصيلي تفاوت معني‌داري از نظر آماري در ارزيابي موفقيت طرح وجود ندارد. ((F=1.809, P=0.157), (F=1.118, P=0.359).