كليدواژه :
حرم مطهر رضوي , خيابان قزوين , چهارباغ اصفهان , هندسه , خيابان
چكيده فارسي :
شريان ها و مسيرهاي رفت و آمد با نام هاي مختلفي مانند شارع و گذر، همواره به عنوان ساختاري مهم در سازماندهي و توسعه شهرها، مطرح بوده است. در دوره صفوي اين كاركرد با عنوان «خيابان» به صورت يك الگوي انتظام بخش فضايي، از ساختار باغ ايراني وارد فضاهاي شهري شد و تأثيرات هندسي وسيعي در توسعه يكپارچه شهر گذاشت. خيابانِ صفوي به عنوان عنصري انعطاف پذير از نظر عملكرد، با مداخله در بافت پيشين شهر، اتصال بين اجزاء ارزشمند پيراموني را برقرار ميكرد. درحاليكه بيشتر خيابانكشيهاي كنوني در مداخلات شهري ايران، با كم توجهي به اين اصول، موجب كم ارزشي بافت هاي پيراموني شده است. اين مقاله درصدد است تا با تحقيق در مؤلفه هاي هندسي خيابان، مهمترين اصول انتظام بخش فضايي را تبيين نمايد و نشان دهد كه هريك از ويژگي هاي اين مؤلفه ها، چه اصول اساسي را به وجود آورده است.پژوهش حاضر به روش توصيفي- تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي شامل متون و اسناد تاريخي، انجام گرفته است.
نتايج نشان مي دهد؛ نظام هندسي حاكم بر خيابان صفوي، سبب پيدايش نظم و كليتي معنادار در ساختار شهري شده است. اين كليت معنادار، واجد مؤلفه ها و عوامل متعددي است كه در ايجاد كيفيت و نقش انتظام بخش آن تأثيرگذار بوده است، مفاهيمي چون مفصل ها، جهت ها و محورها، ارزش گذاري، مرتبت و منزلت، تعيّن فضايي و به هم پيوستگي، در ايجاد اصولِ اساسي نظير؛ «سلسله مراتب»، «اتصال»، «محور» و «حركت و جهت» در چارچوب كلي نظام هندسي خيابان صفوي، نقش داشته و همين امر سبب شده است تا شهر اتصال و پيوستگي خود را با بافت پيشين به طور كامل حفظ نمايد.
چكيده لاتين :
Pathways, like alleys and passages, had an important and significant role in
the spatial organization and development of cities, during the history. In the
Safavid era, “street” as a functional element, was derived particularly from
the Persian gardens’ pattern, and was used in the urban spaces as a spatial
ordering and organizing element. In this era, Safavied sultans’ interests
in showing authority and magnificent of their reign, on one hand, and
concentrates on designing with nature in urban development, on the other
hand, led to design and utilization of different types of street in the main
cities of this period, like “Qazvin”, “Isfahan” and “Mashhad”, so that the
street had a wide and extended impact on urban development processes. In
the meanwhile, the significant and important point is that; the design was the
way of conserving olden historical zones of city, in this era.
So this article tries to distinguish the influential geometric dimensions of
street in arranging and ordering of the city form, by analytical- descriptive
method. Therefore, the first part of this paper explains the values and
importance of geometrical order, and different aspects of the concept. This
research uses descriptions of travelers who observed and wrote events during
traveling to Iran in this period. The method of study is based on studies and
highlights, mentioned in travelers’ itineraries, and analysis of their contents
as the most important historical sources about “Safavied Street”. Second
part of the study as an analytical divide, expand illustrations in case studies.
As conclusion shows, the special geometric order of Safavied’s street, had
reasoned to the creation of meaningful wholeness and regularity in urban
structure. This significant wholeness has diverse dimensions which have
impact on foundation of its quality and also it’s ordering role. To the extent
of this proposition, different implications like: joints, direct, axis, voids,
positive spaces, gradient and hierarchy, incorporation, union and others had
been considered and straight streets and streetscape in Qazvin (khiaban),
Isfahan (Char Bagh) and Mashhad (kheiyaban) had these features of
geometry and order. This idea influenced on urban design and was important
in creating continuity of historical and prebuild urban spaces and new ones
as correlation and unity in urban components
