تحليلي بر ضوابط، آثار و كارآمدي نفع قابل بيمه در نظام حقوقي ايران

Analysis of the Criteria, Effects, and Efficiency of Insurable Interest in Iran's Legal System

در نظام حقوقي ايران، نفع قابل بيمه يكي از شرايط اساسي صحت قرارداد بيمه است كه نوشتگان قابل توجهي در خصوص آن وجود ندارد؛ به همين دليل اين مقاله كه با رويكرد تطبيقي، به رشتۀ تحرير درآمده است، در حد امكان كوشيده است تا الزامات قانوني ناظر به نفع قابل بيمه را بررسي و ضمن آن به سنجش كارآمدي همين الزامات نيز اقدام كند. از اين رو، از يك‌ سو ضوابط احراز نفع قابل بيمه در بيمه‌هاي اشخاص و از سوي‌ ديگر مفهوم نفع قابل بيمه در بيمه‌هاي خسارت مورد بررسي قرار گرفته است؛ همچنين با توجه به ارتباط نفع قابل بيمه و نظم عمومي، ضمانت اجراي فقدان نفع قابل بيمه با نظر به مواد 12 و 23 قانون بيمۀ ‌ايران مورد بحث قرار گرفته است. علاوه‌ بر اينها با توجه به فلسفۀ تقنين نفع قابل بيمه، كارآمدي اين دكترين در كاهش ريسك مخاطرۀ اخلاقي مورد اشاره قرار گرفته است. در پايان از اهم نتايج اين پژوهش، مي‌توان به مطلوبيت اجتماعي معيار رضايت بيمه‌شده در بيمه‌هاي عمر، اسقاط‌پذيري نفع قابل بيمه در بيمه‌هاي مسئوليت و عدم كارآمدي كافي دكترين نفع قابل بيمه در مواجهۀ با ريسك مخاطرۀ اخلاقي اشاره كرد.

In Iran’s legal system, insurable interest is a basic requirement of a valid insurance contract in which there is no considerable literature about it. Therefore, the present investigation considers the legal requirements of insurable interest with a comparative approach and also proceeds to assess these requirements. Thus, on the one hand, the obtaining rule of insurable interest in personal insurances and, on the other, the meaning of insurable interest in indemnity insurances have been studied. Also, due to the relationship between insurable interest and public policy and according to the articles (12) and (23) of Iran’s insurance law, the performance guarantee of lack of insurable interest has been discussed. Furthermore, by the legislative philosophy of insurable interest, the efficiency of this doctrine in reducing the risk of moral hazard has been mentioned. In the end, social desirability as the criterion consent of insured for life insurance, the scrapping insurable interest in liability insurances and insufficient efficacy of the insurable interest doctrine against the moral hazard risk are cited as the most important conclusions of this study.