مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل آماري- توصيفي ارتباط پارامترهاي جوي با آلودگي هواي شهر تبريز

چكيده فارسي :

آلودگي هوا يكي از چالش‌هاي زيست‌محيطي امروز در بيشتر شهرهاي بزرگ است. با توجه به اهميت شرايط جوي در وقوع آلودگي هوا، اين تحقيق با هدف بررسي ارتباط آلودگي‌هاي شهري تبريز با شرايط جوي انجام گرفت. در ابتدا با بررسي تغييرات غلظت ذرات معلق PM10، مونواكسيد كربن (CO) و دي‌اكسيد گوگرد (SO2) در شهر تبريز در فصول سرد سال‌هاي 1387 تا 1392، 32 دوره آلودگي هوا شامل 124 روز، شناسايي شد. براي تشكيل پايگاه داده، 12 متغير مؤثر آب‌وهوايي در روزهاي مذكور جمع‌آوري و ارتباط آنها با تغييرات غلظت آلاينده‌ها از طريق تحليل توصيفي، اجراي آماره‌هاي همبستگي پيرسون و رگرسيون گام‌به‌گام بررسي شد. تحليل توصيفي مقادير شاخص‌هاي پايداري نشان داد كه شاخص KI در 12 درصد و شاخص TTI در 17 درصد روزها حالتي بين نسبتاً ناپايدار تا نسبتاً پايدار داشت و در بقيۀ موارد پايداري كامل حاكم بود. ديد افقي بين 600 تا 10000 متر و دماي هوا بين 6/12- تا 7/21 درجۀ سانتي‌گراد بود. دما در 37 درصد روزها زير صفر بود. فشار سطح دريا در 91 درصد روزها بيشتر از 1015 هكتوپاسكال و بيشينۀ سرعت باد روزانه در 64 درصد روزها كمتر از 5 متر بر ثانيه بود. بررسي مشخصات كمّي لايۀ وارونگي دماييحاكي استشدت وارونگي دمايي با ميانگين 89/4 درجۀ سانتي‌گراد گوياي وارونگي دمايي تقريباً شديد است. عمق وارونگي دمايي بين 9 تا 1769 متر و ارتفاع رأس آن به‌طور ميانگين 454 متر از سطح ايستگاه بود كه حاكي از تشكيل وارونگي‌ها در ارتفاع كم در روزهاي آلوده است. براساس نتايج همبستگي پيرسون، پارامترهاي بيشينۀ سرعت باد، ميانگين سرعت باد و فشار هوا بيشترين همبستگي را با تغييرات غلظت ذرات معلق PM10 دارند. همچنين ارتباط معناداري بين غلظت PM10 با هر سه شاخص پايداري وجود داشت و همچنين اين آلاينده بيشترين ضريب همبستگي را با شدت وارونگي و ارتفاع رأس لايۀ وارونه به‌ترتيب با 26/0 و 20/0- ايجاد كرد. مونواكسيد كربن با پارامترهاي اقليمي سطح زمين به غير از باد همبستگي معنا‌داري دارد. در اين زمينه، بيشترين همبستگي با پارامترهاي دما و رطوبت نسبي به‌ترتيب با ضرايب 64/0 و 57/0- ايجاد شد. غلظت دي‌اكسيد گوگرد در سال‌هاي تحقيق هيچ‌گاه به شرايط ناسالم نرسيد، اما تغييرات بيشترين همبستگي را با دما و بيشينۀ سرعت باد به‌صورت معكوس و با فشار سطح دريا به‌صورت مستقيم ايجاد كرد.