واكاوي همديد مخاطرۀ تگرگ در شهرستان بجنورد

Synoptic Analysis of Hail Hazard in Bojnoord City, Iran

تگرگ يكي از مخاطرات جوي است كه به‌سبب ناپايداري‌هاي جوي توسط ابرهاي كومولونيمبوس و فعاليت شديد توفان‌هاي تندري بيشتر در فصل‌هاي بهار و پاييز رخ مي‌دهد. بيشترين خسارت، ناشي از بارش تگرگ در بخش كشاورزي است كه همه‌ساله مقدار زيادي از محصولات باغي و زراعي در اثر اين پديدۀ مخرب از بين مي‌رود. در اين مطالعه به‌منظور بررسي و تحليل همديد سازوكار مؤثر بر شرايط رخداد تگرگ در شهرستان بجنورد از روش تحليل خوشه‌اي طي دورۀ آماري (1396- 1356‌) استفاده شده است. چهار الگو در شكل‌گيري تگرگ شناسايي شد: 1. كم‌فشار درياي خزر؛ 2. كم‌فشار پاكستان/ پرفشار آزور؛ 3. پرفشار درياي خزر/ كم‌فشار عربستان؛ 4. پرفشار شمال درياي خزر/ كم‌فشار پاكستان. نتايج نشان داد كه بيشترين فراواني پديدۀ تگرگ در ماه‌هاي فروردين و ارديبهشت در منطقه رخ داده است. در يك جمع‌بندي مي‌توان گفت تشكيل سامانه‌هاي كم‌فشار و پرفشار در شمال و جنوب منطقه و تقويت جريان‌هاي نصف‌النهاري روي منطقه كه سبب فرارفت رطوبت درياهاي عمان و خزر در ترازهاي 850 و 700 هكتوپاسكال مي‌شود در بيشتر الگوها سبب تقويت حركات صعودي و جو ناپايدار و تشكيل پديده تگرگ شده است. از طرف ديگر ريزش هواي سرد عرض‌هاي بالا و صعود هواي گرم عرض‌هاي پايين روي منطقه در تشديد شيو دمايي و تقويت صعود روي منطقه از ديگر عوامل رخداد تگرگ بوده است. همچنين بيشترين رخداد تگرگ زماني رخ داد كه الگوي كم‌فشار پاكستان و پرفشار آزور بر منطقه استيلا داشته‌اند.

Hail is one of the most important atmospheric phenomenon, which occurred during Spring and Fall seasons due to atmospheric instability caused by cumulonimbus clouds and severe thunder storms. The most damages in agricultural sector is due to hail, which caused lost in horticultural and agronomy productions each year. In order to investigate synoptic mechanism on hail occurrence conditions, a cluster analysis was performed according to Bojnoord weather station data. To perform classification and subsequent calculations, the sea level pressure (SLP) and the geopotential height of 500 hPa for 26 days were extracted using programming in the Grad's software. Regarding the mechanism and performance of atmospheric systems in creating hail phenomena in the area, four patterns were identified in the formation of the hail, including: 1) low pressure in the Caspian Sea; 2) low pressure in Pakistan and high pressure in Azores; 3) high pressure Caspian Sea and low pressure in Saudi Arabia; and 4) high pressure in north of the Caspian Sea and Low Pressure of Pakistan. The results showed that the months of April and may had the most hail cases during the studied period. Overall, formation of low and high pressure systems in north and south of the region and enforcement of meridional flows cause a moisture advection from the Gulf of Oman and Caspian Sea in geopotential heights of 850 and 700 hPa. In addition, falling cold air from upper latitudes and lifting of warm air cause a gradient temperature on the area and hence occurrence of hail phenomenon. The region experience more hail phenomenon when low pressure in Pakistan and high pressure in Azores were dominant on the area.