فاعليت نبي در فرايند وحي در حكمت سينوي (نقد مدعاي دكتر سروش)

ديدگاه ابن سينا در خصوص كيفيت تبيين جزئيات وحي و تمسك به قوه متخيله در تبديل كليات به جزئيات وحياني، براي برخي روشنفكران معاصر از جمله دكتر سروش ملهم اين معنا بوده كه شيخ معتقد به فاعليت نفس پيامبر در فرايند وحي شده است. مطالعه حاضر با تفكيك تفكر سينوي به دو حوزه مشايي و مشرقي، به واكاوي مدعاي مذكور پرداخته است. تفكيك مذكور نشان مي‎دهد ابن سينا در حوزه مشايي به جهت اعتقاد به ماديت خيال و ادراكات خيالي، و همچنين فقدان اعتقاد به عالم متوسط خيال منفصل، دست به دامان دستكاري قوه متخيله در تبيين جزئيات وحياني شده است. اين در حالي است كه وي در حوزه مشرقي به جهت تاكيد بر تجرد خيال و ادراكات آن و همچنين اذعان ضمني به تحقق عالم خيال منفصل، ذيل كاركردهاي متفاوت دو قوه حس مشترك و خيال، تبييني متفاوت از اين مساله ارائه نموده است. از نظر ابن سينا دو قوه حس مشترك و خيال پيامبر به جهت اشتداد وجودي نفوسشان، بر خلاف ساير نفوس بشري مي‎تواند صور و ادراكات جزئي متعالي وحياني را نيز بدون هيچ دخل و تصرفي در خويش حفظ، و در نتيجه كمترين وجهي براي دخالت و دستكاري قوه متخيله و يا تشبيه و تبديل معقول به محسوس باقي نخواهد ماند.