اقتصاد ژئوپليتيكي منازعه در جنگ ايران و عراق

The Iran-Iraq War: Geopolitical Economy of the Conflict

نيروهاي عراق در شهريور 1359 به رهبري صدام حسين به خاك ايران يورش آوردند و جنگي كه به مدت 8 سال در منطقه درگرفت، مسائل پيچيده و بي‌سابقه اقتصادي، سياسي و اجتماعي را براي دو كشور به همراه داشت. از منظر استراتژيك، جنگ ايران و عراق يكي از بدترين جنگ‌هاي بين دو كشور در قرن بيستم ميلادي بود و صرفنظر از همه خسارات مادي، منافع نفتي دو كشور ايران و عراق را كه دارنده يك پنجم نفت بودند را به شدت تهديد كرد. اين جنگ در عمل مانع از آن شد كه اين دو كشور از منافع اقتصادي و سياسي حاصل از دارايي‌هاي ارزشمند زيرزميني خود بهره‌مند شوند و نتوانند در نظام بين‌الملل آنگونه كه بايد نقش آفريني كنند. اين مقاله نشان مي‌دهد ايالات متحده آمريكا و عربستان سعودي پس از آنكه انقلاب اسلامي ايران به پيروزي رسيد با حمايت مستقيم و غيرمستقيم از رژيم عراق، كوشيدند تا ضمن حفظ منافع نفتي خود درگيري دو كشور ايران و عراق تداوم بيشتري پيدا كند و در پايان نيز اين دو كشور را با جراحات عميق حاصل از جنگ هشت ساله رها ساختند. مقاله حاضر با روش توصيفي و تحليلي پسا رويدادي و كاربست مفروضات نظريات «اقتصاد سياسي منازعه» و استفاده از داده‌هاي مستند و تطبيقي نشان مي‌دهد جنگ ايران و عراق در كوتاه مدت خسارات اقتصادي فراواني به دو كشور وارد كرد و در ميان مدت نيز اقتصاد سياسي ايران و عراق را دچار آسيب‌هاي جبران ناپذيركرده است. مقاله همچنين بر اين نكته تأكيد مي كند كه پيامدهاي اين جنگ نه فقط دو كشور را از اثربخشي در بازار جهاني نفت محروم ساخت بلكه اقتصاد سياسي دو كشور را از اقتصاد سياسي بين‌الملل نيز منزوي كرد.

On September 22, 1980, Iraqi troops under former dictator Saddam Hussein invaded Iran. An almost eight years of war complicated socio-economic and political problems in the region like never before. Strategically, the Iran-Iraq war was one of the worst military encounters of the twentieth century which, apart from others, severely threatened the oil interests of the two countries. In other words, the consequences of the conflict were particularly visible on the political economy as the warring sides, which account for one fifth of the world's oil reserves, failed to achieve their real status in the international arena. As this article intends to show, since the victory of Iran could affect the oil interests of the United States and its hardcore regional ally, Saudi Arabia, they left no stone unturned to take advantage of the conflict with their direct or indirect support to Iraq and then abandoning them with deep wounds. The article by using assumptions such as “Political Economy of Conflict” and collecting documentary data from the Iran-Iraq War shows that while the conflict in the short-term caused huge loss of resources to the two countries, it damaged the Iranian political economy adversely. The study concludes that the war deprived both Iran and Iraq not only of their influence in the global oil markets but smashed up their international political economy in the medium term, as well.