پديد آورندگان :
ملكي، امجد دانشگاه رازي - گروه جغرافيا، كرمانشاه، ايران , فتح نيا، امان الله دانشگاه رازي - گروه جغرافيا، كرمانشاه، ايران , اكبري، محسن دانشگاه رازي - گروه جغرافيا، كرمانشاه، ايران
كليدواژه :
غرب ايران , پتانسيل فرسايش بادي , پوشش اراضي , ژئومورفولوژي , گرد و غبار
چكيده فارسي :
اهداف و زمينه‌ها: از مهم‌ترين چالش‌هاي زيست‌محيطي به‌وجود آمده در غرب كشور در سال‌هاي اخير پديده گردوغبار است كه امروزه به يكي از مشكلات اساسي در مناطق خشك و نيمه‌خشك تبديل شده است. اين پديده به عنوان يك پديده اقليمي در تمام شرايط آب‌وهوايي رخ مي‌دهد كه اثرات نامطلوب اجتماعي، اقتصادي، زيست محيطي و تجاري را سبب مي‌گردد. در اين تحقيق براي بررسي تأثير ويژگي‌هاي سطحي زمين بر ايجاد چشمه‌هاي گردوغبار مؤثر بر غرب كشور، از كانون‌هاي شناسايي شده توسط جلالي و داوودي(2008) استفاده گرديد. منطقه مورد مطالعه با مساحتي حدود 1200000 كيلومتر مربع بخش شرقي خاورميانه شامل كشور عراق و قسمتي از كشورهاي ايران، تركيه، سوريه، اردن، عربستان سعودي و كويت را در بر مي‌گيرد. هدف از اين پژوهش، بررسي ويژگي‌هاي ژئومورفيكي و رسوبات سطحي، پوشش اراضي و پتانسيل فرسايش بادي چشمه‌هاي گردوغبار در منطقه مورد مطالعه است.
روش‌شناسي: بدين منظور، با توجه به طبقه بندي بولارد (2011)، ابتدا لايه‌هاي طبقات ژئومورفيكي، خاك و پوشش اراضي تهيه و براساس اهميت نسبي طبقات در انتشار گردوغبار، به سه گروه كم، متوسط و زياد طبقه‌بندي گرديد. در ادامه با استفاده از داده‌هاي 40 ايستگاه هواشناسي شاخص پتانسيل فرسايش بادي (EW) محاسبه و پهنه‌بندي با روش كريجينگ، انجام شد.
نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه ويژگي‌هاي ژئومورفيكي بيشترين نقش را در بين عوامل كنترل كننده انتشار گردوغبار را دارند. تپه‌هاي ماسه‌اي در بين طبقات ژئومورفيكي با نسبت انتشار 35/3 واحد بيشترين تأثير را در ايجاد چشمه‌هاي گردوغبار دارد. بين طبقات مختلف پوشش اراضي و نوع خاك و كانون هاي گردوغبار انطباق زيادي وجود ندارد، اما بين پتانسيل فرسايش بادي و چشمه‌هاي گردوغبار انطباق وجود دارد و بيشترين كانون‌هاي گردوغبار در مناطق با پتانسيل فرسايش بادي زياد ايجاد شده است.
چكيده لاتين :
Aims & Backgrounds One of the most important environmental challenges facing the west of iran in
recent years is the dust phenomenon, that today has become one of the most important problems in arid
and semi-arid areas. In this research, dust sources identified by Jalali and Davoudi were used to study the
effect of surface features on the creation of effective dust sources in the west of the country. The study
area is about 1,200,000 square kilometers located in the east of middle east covering Iraq and parts of
Iran, Turkey, Syria, Jordan, Saudi Arabia, and Kuwait. The aim of this research is to evaluate geomorphic
characteristics and surface sediments, land cover, and wind erosion potential of dust sources in the study
area.
Methodology For this purpose, according to the Bullard classification, firstly, the layers of geomorphic
classes, soil, and land cover were prepared and classified and according to the relative importance of
the classes in the release of dust, they were classified into 3 groups, including low, medium and high.
Subsequently, using 40 data stations, wind erosion potential (EW) was calculated and zoned by Kriging
method.
Findings Sand dunes in the geomorphic classes with a dust emission ratio of 3/35 unit had the greatest
effect on the creation of dust sources. There was not much compatibility between different classes of
land cover and type of soil with dust sources, but there was compatibility between the wind erosion
potential and dust sources and the most dust sources were created in areas with high wind erosion
potential.
Conclusion Geomorphic characteristics have the most important role among the controllers of dust
emissions.
