كاربست نظريۀ معنايي انگاره - بنياد در طنزهاي اقليميِ رسالۀ دلگشا

An Application of Script-Based Semantic Theory to Zakani's Risala-ye Delgosha's Regional Anecdotes

اين جستار منتخبي از حكايات رسالۀ دلگشا اثر عبيد زاكاني را از منظر نظريۀ معنايي انگاره بنياد پيشنهادي راسكين (1985) تحليل و بررسي مي كند. راسكين تلاش مي كند ساز و كارهاي حاكم بر توليد و درك متون طنزآميزِ كوتاه به ويژه جوك هاي تك خطي و ساده را توصيف و تبيين كند. بر اساس اين نظريه، هر متن مطايبه آميز، 1) دو انگاره دارد؛ 2) متن با هر دو انگاره، هم پوشاني دارد، و 3) دو انگارۀ هم پوشان متضاد يكديگرند. راسكين متن واجد اين شرايط را طنزآميز و فاقد آن را غيرطنزآميز معرفي مي كند. پس از تبيين نظريۀ معنايي، از مجموع 254 حكايتِ رسالۀ دلگشا به تصحيح محجوب (1999)، 16 حكايت به مثابۀ طنز اقليمي و به طريق اولي، طنز اهالي قزوين در مقام پيكرۀ دادگاني انتخاب شد. سپس، پنج نمونه از اين حكايات از منظر نظريۀ معنايي به تفصيل تبيين شد و باقي حكايات نيز به طور كلي بررسي شدند. آنگاه، به تبعييت از دستوريانِ روايت به ويژه پراپ (1928) و برمون (1973)، طرز رفتار اهالي قزوين در اين حكايات در سه كاركرد اصلي قرار گرفت و اين الگوي كلي حاصل شد كه نقش قزويني مي تواند معرف كنش هاي سفاهت و بلاهت، و كنش هاي سفاهت و بلاهت مي تواند معرف نقش ابلهانه باشد. برخي يافته ها نشان مي دهند كه طنزهاي اقليمي در حكايات بسامد بالا دارند. اين طنزهاي اقليمي ويشكاري قزوينيان را نشان مي دهند. درمجموع، كاربست اين نظريۀ در طنزهاي اقليمي رسالۀ دلگشا نشان مي دهد كه همۀ طنزها به تمامي از شروط نظريۀ معنايي تبعيت مي كنند و با آن سازگاري دارند.

This paper tries to apply Raskin’s (1985) script-based semantic theory to regional anecdotes in Zakani’s (1999) Risala-ye Delgosha (Joyous Treaties). Theoretical Framework In his theory, Raskin tries to examine the mechanisms of both generating as well as receiving by the audiences those verbally expressed humor he calls a joke-carrying-text. In this sense, a text is humors if three of the following conditions are satisfied: 1) The text has at least two different scripts; 2) The two scripts are compatible with each other; 3) The two scripts are opposite. A text is non-bona fide/humorous if these conditions are followed; bona- fide/non-humorous, if not followed. Question: Is there any meaningful compatibility between SSTH and Zakani's regional anecdotes? Hypothesis: Zakani's regional anecdotes are in compatible with the conditions as proposed by Raskin (1985). Methodology As for the corpus, 16 regional anecdotes and or Qazvini-related anecdotes were chosen out of the total 256 anecdotes of the whole version edited by Mahjoob (1999). Then the five anecdotes were discussed in detail, and the rest was generally taken into consideration. Having followed Propp (1928) and Bremond (1973), the Qazvini's behaviors were mapped onto the three functions resulting in a model to show that the Qazvini's foolish action defines his role as the fool and his role as the fool generates his foolish action. Findings and Results Some results show that the regional humor get high frequency in the book thereby they emphasis on the Qazvin's functions. Totally, the application of the SSTH shows that all the kinds of humor are in compatible with the conditions as proposed by Raskin (1985).