تحليل فضايي الگو و پراكنش صنايع استان اردبيل با استفاده از آمار فضايي در محيط GIS

The Analysis of Spatial Distribution Pattern of Ardabil Province Industries by Spatial Statistics in GIS Environment

اهداف و زمينه‌ها: پراكنش فضايي نامتعادلِ صنايع در اغلب مناطق كشورهاي در حال توسعه، مي‌تواند اثرات اقتصادي، محيط‌زيستي و اجتماعي نامطلوبي را به همراه داشته باشد. شناخت الگوهاي توزيع فضايي صنايع براي برنامه‌ريزي و توزيع مطلوب آن‌ها در سطح مناطق، ضروري است. هدف اصلي ‌اين پژوهش، تحليل پراكنش و الگوهاي فضايي صنايع استان اردبيل است. هدف ديگر اين مطالعه، شناخت كانون هاي اصلي تمركز صنايع و ارتباط توزيع فضايي صنايع با متغيرهاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي است. شناخت الگوهاي فضايي و رفتار مكاني صنايع، براي برنامه‌­ريزي مناسب فضايي مناطق، ضروري است. اين شناخت به تصميم‌گيران و برنامه‌ريزان كمك مي‌كند تا اقدامات مطلوبي را انجام دهند. روش‌شناسي: اين پژوهش از نوع توصيفي – تحليلي است. جامعه آماري اين پژوهش شامل 1700 كارگاه صنعتي فعال در استان اردبيل است. داده‌هاي اين فضاهاي صنعتي از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبيل اخذ شده‌ و در سامانه اطلاعات جغرافيايي ثبت شده اند. در اين پژوهش، از روش‌هاي‌ آمار فضايي مانند فاصله استاندارد، شاخص خود همبستگي فضايي موران، آماره عمومي جي يا خوشه بالا و پايين و مدل رگرسيون وزن‌ دار جغرافيايي استفاده‌ شده است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهند كه: الف) الگوي توزيع فضايي صنايع در استان اردبيل به‌ صورت خوشه‌اي شديد و نامتعادل است، ب) جهت جغرافيايي توزيع صنايع، شمالي ـ جنوبي است، پ) مركز ثقل تمركز فضاهاي صنعتي، به سمت بخش‌هاي مركزي استان است، ج) شهرستان اردبيل، كانون مسلط جذب فعاليت‌هاي صنعتي است، د) بين متغيرهاي جمعيت، نرخ مهاجرت، ميزان شهرنشيني، ميزان اشتغال در بخش صنعتي، توپوگرافي و هيدرولوژي، با الگوي توزيع صنايع رابطه معناداري وجود دارد. نتيجه گيري: نتيجه اين­كه، توزيع صنايع در استان اردبيل از نوع خوشه‌اي و درعين‌حال نامتعادل است. در پايان پيشنهاد‌هايي بر اساس يافته‌هاي پژوهش، ارايه ‌شده است.

Aims & Backgrounds Unbalanced spatial distribution of industries in most regions of the developing countries can be have undesirable economic, environmental, and social effects. Understanding the spatial distribution patterns of industries is essential for their planning and distribution in the regions. The main aim of the present study is to analyze the distribution and spatial patterns of Ardabil province industries. Another aim of this study is to identify the main hubs of industries and the relationship between the spatial distribution of industries with economic, social and environmental variables. Methodology This is a descriptive-analytical research. The statistical population of this research includes 1,700 active industrial spaces in Ardebil province. The data of these industrial spaces were obtained from the organization of industry, mining, and trade of Ardebil province and recorded in the geographic information system (GIS). Spatial statistical methods such as standard distance, Moran’s spatial correlation index, General G* ord statistical model, and geographic weighted regression (GWR) model were used. Findings a) The spatial distribution pattern of industries in Ardebil province is highly unbalanced and cluster; b) The geographic distribution of the industry is North-South; c) The focus of industrial spaces is towards the central parts of the province, C) Ardebil is the dominant center of attraction of industrial activities; d) There is a significant relationship between population variables, migration rate, urbanization rate, employment rate in industrial sector, topography and hydrology, with the distribution pattern of industries. Conclusion Distribution of industries in Ardebil province is clustered and unbalanced.