مطالعه كاني‌شناسي و حساسيت منابع توليد ريزگرد به رطوبت سطحي خاك، مطالعه موردي اراضي غربي استان خوزستان

پتانسيل خاك­ها براي فرسايش بادي به عوامل مختلفي مثل توزيع اندازه ذرات بافت سطحي، رطوبت سطحي و سرعت باد بستگي دارد. در اين تحقيق دو هدف كلي پيگيري شده: 1) ارتباط غلظت ريزگرد با رطوبت سطحي و توزيع اندازه ذرات خاك سطحي با استفاده از شبيه­ساز متحرك فرسايش بادي و 2)كاني شناسي منابع توليد ريزگرد و ريزگردهاي ورودي به استان خوزستان. مطالعات صورت گرفته در 10 رطوبت و 11 منطقه مستعد فرسايش بادي انجام شد. نتايج مطالعات صحرايي نشان داد كه با افزايش رطوبت در خاك سطحي (0-3 سانتي­متر) از صفر تا 3حدود درصد، ميزان سرعت آستانه افزايش و غلظت ريزگرد توليدي كاهش مي­يابد. به طوري كه در رطوبت 8/2 درصد، غلظت ريزگرد تقريبا به صفر مي­رسد. علاوه بر اين در رطوبت­هاي كم، خاك منطقه 6 كمترين افزايش سرعت آستانه و خاك منطقه 2 بيشترين افزايش سرعت آستانه را داشته است. همچنين خاك منطقه 3 در شرايط خشك بيشترين توليد ريزگرد را با غلظت 26/161 ميلي­گرم بر مترمكعب و خاك منطقه 2 در همين شرايط با توليد 23/101 ميلي­گرم بر مترمكعب ريزگرد، كمترين ميزان غبار انتشار يافته را داشت. بنابراين تغييرات نرخ كاهش غلظت ريزگرد براي خاك مناطق مختلف، متفاوت بوده است ولي در­ همه مناطق در رطوبت 2/2 درصد به شدت كاهش يافته و به صفر نزديك شده است. هر چه درصد ذرات كوچكتر از 100 ميكرون در بافت سطحي خاك بيشتر باشد، باعث افزايش بيشتري در سرعت اصطكاكي آستانه ضمن افزايش رطوبت سطحي مي­گردد. همچنين هر چه درصد ذرات كوچكتر از 75 ميكرون در خاك سطحي بيشتر باشد پتاسيل خاك­ها براي توليد ريزگرد در شرايط خشك بيشتر مي­شود. بررسي هاي كاني­شناسي هم نشان داد كه تركيب كاني­شناسي ريزگردها عمدتا شامل كلسيت و كوارتز مي­باشد و با توجه به تركيب كاني­شناسي خاك سطحي اراضي مورد مطالعه مي­توان نتيجه گرفت كه منبع توليد اين ريزگردها مي­تواند منشا داخلي داشته باشد.