تأملي بر جرم‌انگاري استفاده از سلاح‌هاي شيميايي و صلاحيت زماني ديوان كيفري بين‌المللي در رسيدگي به اين جنايت با نگاهي به جنگ عراق و ايران

Reflections on the Criminalization of Use of Chemical Weapons and ICC’s Jurisdiction Ratione Temporis on this Crime in the light of the Iraq - Iran War

امروزه حكومت قانون يكي از مهم‌ترين موضوعات حقوق بين‌الملل است. اين موضوع براي نهادهايي مانند ديوان كيفري بين‌المللي هم واجد وصف دروني يعني تقيّد آنها به رعايت اساسنامه و ساير قواعد حقوق بين‌الملل است و هم واجد وصف بيروني يعني تأثير آنها بر نهادهاي ديگر مانند دولت‌ها، سازمان‌هاي بين‌المللي و افراد انساني براي التزام به رعايت حقوق بين‌الملل. اين نوشتار با تكيه‌بر بُعد درونيِ حكومت قانون، موضوع صلاحيت ديوان بر به كارگيري سلاح‌هاي شيميايي در مخاصمات داخلي و بين‌المللي با در نظر داشتن جنگ ايران و عراق را دنبال مي‌كند. ديوان اگرچه صلاحيت تعقيب جنايت جنگيِ به‌ كارگيري سلاح‌هاي سمّي و گازهاي خفه‌كننده را داراست اما نظراتي نيز در خصوص عدم جرم‌انگاري سلاح‌هاي شيميايي در اساسنامه وجود دارد كه موضوع قياس در حقوق كيفري را متبادر مي‌نمايد. همچنين اين اعتقاد وجود دارد كه ديوان مي‌تواند صلاحيت خود را بر افعالي كه قبل از تاريخ لازم‌الاجرا شدن اساسنامه جرم بوده و در اساسنامه نيز جرم شناخته‌ شده‌اند، مانند جنايات عراق در استفاده از سلاح شيميايي، اعمال نمايد. با وجود چنين ديدگاه‌هايي مي‌توان گفت براي تحقق اين امر ديوان با برخي موانع ـ از جمله صلاحيت زماني، عدم عضويت ايران و عراق در اساسنامه، التزام به رعايت مقررات اساسنامه مانند ماده 10 و منع عطف به ماسبق شدن قوانين ـ مواجه است و اينها اصولي هستند كه ديوان در راستاي حكومت قانون به آنها ملتزم بوده و نمي‌تواند بر اين اساس به جنايت رژيم بعث عراق رسيدگي نمايد.

Today, the rule of law is one of the most significant subjects in international law. The rule of law for the organizations such as international criminal court both possesses internal dimension, namely they must be under an obligation to respect their constitutive statute and other rules of international law and external dimension, namely their impact on the other institutions such as states, international organizations and human beings to respect international law. Based on the internal dimension of the rule of law this essay considers ICC’s jurisdiction on employing chemical weapons in international and non-international conflicts, due regard to Iraq war against Iran.
Although, ICC has the jurisdiction to prosecute employment of poisoned weapons and asphyxiating gases, there are some opinions on the non-criminalizing to employ chemical weapons in the statute in which it makes haste analogy in the criminal law. Additionally, there is an opinion that ICC can exercise its jurisdiction on some conducts which were crimes before the entry into force of the Statute and now those crimes have also been criminalized in the Statute. Nonetheless, it can be said for realization of this issue, ICC faces with some obstacles such as Jurisdiction Ratione Temporis, non-membership of Iran and Iraq in the Statute, obligation to observe Statute’s regulations, for example article 10 and the rule of non-retroactivity Ratione Personae and these are principles in which ICC is obliged to apply in direction of the rule of law.