شبكه شهري در كشورهاي اسلامي آسياي مركزي

Urban System in Islamic Countries of Central Asia

مقدمه:كشورهاي آسياي مركزي كه شامل جمهوري‌هاي قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، تركمنستان و ازبكستان مي‌باشد، در بين ملل جهان، به دليل قرارداشتن در پس پرده آهنين 74 ساله شوروي سابق كمتر شناخته شده‌اند. اهداف: هدف مقاله، ضمن كسب آشنايي مقدماتي با اين كشورها، بررسي تطبيقي شبكه شهري در اين كشورها مي‌باشد. مواد و روش‌ها: تحقيق به روش توصيفي- تحليلي است. جمعيت شهرهاي كشورهاي مذكور براساس آخرين آمارها از منابع مختلف به‌دست آمد و با استفاده از شاخص مهتا، شدت وجود پديده نخست شهري و با كمك مدل رتبه- اندازه چگونگي توزيع جمعيت در سطح شهرها مورد بررسي قرار گرفت و از شاخص هرفيندال نيز براي تعيين ميزان تمركز شهري بهره گرفته شد. در نهايت به‌منظور جمع‌بندي وضعيت كشورها، از روش امتياز استاندارد(z.score) استفاده گرديد. نتيجه‌گيري: نتايج حاصل بيانگرآن است كه اين كشورها از نسبت جمعيت شهرنشين پاييني برخوردارند و قزاقستان با 55 درصد بالاترين و تاجيكستان با 26 درصد كم‌ترين ميزان جمعيت شهري را دارند. بيشترين تعداد شهر را نيز قزاقستان و ازبكستان به خود اختصاص داده‌اند. دو عامل طبيعي كوهستان و بيابان، مانع بزرگي در شكل‌گيري و تمركز جمعيت شهري بودند. به‌كارگيري روش امتياز استاندارد نشان داده كه كشورهاي تركمنستان، قزاقستان، به ترتيب بهترين وضعيت شبكه شهري و كشور قرقيزستان بدترين وضعيت را دارند. مدل رتبه – اندازه نيز در دو كشور قزاقستان و ازبكستان هم‌خواني بيشتري نشان داده است.

Introduction and Background The countries of Central Asia, which include the republics of Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan, are among the nations of the world less wellknown because of being placed behind the 74-year-old of the Soviet bloc. Aims The purpose of this article, while getting acquainted with these countries, is to study the adaptive urban system in these countries. Methodology This research method was of descriptive-analytic type. For this purpose, the population of the cities of the mentioned countries was obtained from the latest statistics from different sources. Using the Mehta index, the severity of the existence of the primary city phenomenon and with the help of the rank-size model, the distribution of population at the city level was examined and also the Herfindal Index, to determine the level of urban concentration. Finally, the standard score method (z.score) was used to summarize the status of countries. Conclusion The results indicate that these countries have a low urban population and Kazakhstan is the highest with 55% and Tajikistan has the lowest urban population with 26%. Kazakhstan and Uzbekistan have the largest number of cities. The two natural factors of mountains and deserts were a major obstacle to the formation and concentration of urban populations. Turkmenistan and Kazakhstan has shown the best situation in the application of the standard score method and Kyrgyzstan have the worst situation. The Rank-size model has also shown a higher correlation between Kazakhstan and Uzbekistan.