درآمدي بر تاريخ مفهومي شهروندي؛ از تصوري فضيلت مدارانه تا برداشتي حق بنياد

امروزه رعايت «حقوق شهروندي» يكي از سنجه‌هاي حكمراني‌هاي مردم‌سالار و نيز كارآمدي نظامهاي سياسي به شمار مي‌آيد. در گذشته چنين تصوري از حقوق براي همه اتباع يك حكومت وجود نداشت. در واقع، حق‌هاي محدودي براي برخي از گروه‌ها در بعضي از جوامع وجود داشت. در تاريخ فكر سياسي، برداشت‌هاي متنوعي از مفهوم شهروندي صورت پذيرفته تاجايي‌كه از تصوري فضيلتمدارانه و مبتني بر اخلاق مشاركت، به برداشتي حق‌مدارانه و مبتني بر قانون موضوعه تحول يافته است. شهروندي از مفاهيم كليدي در تاريخ انديشه سياسي غرب است كه در بستر سنت‌هاي فكري گوناگوني، بازتاب زمينه‌هاي متفاوت سياسي و اجتماعي از دوران باستان تاكنون بوده است. نوشتار حاضر درپي پاسخ به اين پرسش است كه چگونه صرف عضويت در يك جامعه سياسي به عنوان ملاك برخورداري از برخي حقوق تحت عنوان حقوق شهروندي شده است؟ با بهره‌گيري از «تاريخ مفهومي» به مثابه يك روش در تاريخ فكر سياسي، اين مدعا تقويت مي‌گردد كه تحول و دگرديسي در مفهوم حق، پيامدهايي براي انديشه سياسي داشته كه يكي از آنها پيدايش حقوق شهروندي برابرگرايانه است.