جايگاه استعاره شير در مقوله‌بندي مفاهيم عرفاني مولوي (بررسي نمونه‌هاي موجود در غزل‌هاي ديوان كبير)

شاعرانِ عارف براي تجسم‌بخشيدن به مفاهيم عرفاني خود از صورت هاي زباني به ويژه الفاظ مربوط به حيوانات استفاده مي كنند. در تحقيق حاضر، براي كشف و روشن‌كردن مفاهيم مطلوب مولانا به‌مثابه حوزه مقصد، لفظ شير به‌منزله حوزه مبدأ در غزل هاي ديوان‌ كبير با استفاده از نظريه استعاره شناختي ليكاف و جانسون بررسي مي شود. بررسي ها نشان مي دهد كه مولانا با ترفند اقتصاد زباني و ارائه چندين تصوير ذهني با يك لفظ (شير)، توانسته است نشاط، تازگي و تنوع شگفت آوري از انديشه و تفكر عرفاني خود را نمايان سازد. طبق بسامدهايي كه در اين پژوهش به‌دست آمد، لفظ شير در نظام مفهوم عرفاني مولانا تصوير مثبتي دارد؛ دل و عشق در برابر عقل اهميت و جايگاه والاتري دارد؛ مفاهيم مهمِ انسان كامل(در برابر نفس و معشوق(براي نشان‌دادن عظمت مطلق حق‌تعالي از راه نمود عيني شير(بيان مي شود. خلاصه اينكه، انتخاب لفظ شير براي بيان معاني و مفاهيم والا و ضرورِ عرفاني، از روح كمال طلبي، خوش بيني و علوّ طبع مولانا حكايت دارد. در اين تحقيق، كه به روش توصيفي‌ـ تحليلي انجام شده است، پس از مباحث مقدماتي درباره استعاره مفهومي و مبدأ حيوانات، و زبان استعاري مولانا، براي هر نوع از انواع حوزه مقصد، چند نمونه از ابيات نقل شده است. مشخص‌كردن الگوي استنباطي، قلمرو منبع يا حسي، تعميم چندمعنا، نگاشت عمومي و نگاشت جزئي در هر تقسيم بندي گام بعدي است؛ سپس، در جدولي، به بسامد حوزه هاي مقصد و تعميم هاي معنايي آنها و در نهايت به تحليل داده ها پرداخته شده است.