تأثير تحولات سياسي‌ـ اجتماعي بر شكل‌گيري تصوير آرمان‌شهر در شعر عرفاني

ازآنجاكه روح انسان تعالي طلب است، پيوسته‌ درصدد كشف نادانسته ها برمي‌آيد؛ بنابراين، ابزارهايي را جست‌وجو مي كند تا به زندگي بهتر دست يابد و در پي ايجاد شهر آرماني يا مدينه فاضله، ناكجاآباد، جهان مطلوب و... است.صوفيه به‌نسبت ديگر اقشار جامعه با واقعيت هاي اجتماعي و بومي خود مأنوس تر بودند و جامعه را پر از كاستي مي ديدند و بر آن بودند كه با شناخت جامعه موجود و درك كاستي‌ها و نارسايي هاي آن، انسان را به جهان مطلوب رهنمون شوند.;تلقي عارفاني چون سنايي، عطار و مولوي از آرمان‌شهر، با برداشت فلاسفه و متشرعان از آن تفاوت هاي بنيادين دارد. در پي اين مهم، همواره انديشمندان، شاعران و نويسندگان ويژگي هايي را براي آرمان‌شهر برشمرده‌اند كه اگرچه اشتراك‌هايي با هم دارند، در برخي مختصات متفاوت‌اند.در اين جستار سعي شده است با روش توصيفي ـ تحليلي مبتني بر بررسي مهم‌ترين آثار ادبي قرن‌هاي ششم و هفتم هجري، سير تحول مفهوم آرمان‌شهر در آثار بزرگان شعر عرفاني فارسي بررسي شود تا ازيك‌سو ويژگي هاي هر يك از آرمان‌شهرها مشخص شود و از جانبي ديگر، تفاوت و تمايز هر يك از آنها ـ با توجه به ويژگي هاي سياسي‌ـ اجتماعي آن دوران نمايانده شود.