مفهوم منظر در شعر فارسي (قرن 3 تا 7 هجري)

منظر از واژگان كهن و پركاربردي است كه در بستر انديشه‌هاي گوناگون بر معاني مختلف دلالت دارد و در گذر زمان ظاهري متفاوت و با مفهومي واحد، كاربرد داشته است. تاريخ زبان‌شناسي و مردم‌شناسي ايران نشان‌گر آن است كه آگاهي از منظر و تصور آن،  پيش از ميلاد مسيح وجود داشته است. منظر، كه در زبان فارسي معادل Landscape به كار برده مي‌شود، يكي از جموعه واژه‌هايي است كه با معاني مترادف از قرون اوليه اسلامي در منابع ايراني كاربرد داشته. توجه به لايه‌هاي مختلف معناي منظر موجب ساخت مجموعه‌اي از واژه‌ها شده كه از نظر ظاهري همه بر «تصويري در مقابل انسان» دلالت مي‌كند. اما از جهت مفهومي معاني متفاوتي دارند. اين واژه‌ها با سلسله مراتبي از تصوير خنثي و بدون حركت در مقابل انسان آغاز مي‌شود و تا معنايي پويا و وابسته به انسان و تصوير مقابل دامنه پيدا مي‌كند. باغ ايراني از هزاره اول پيش از ميلاد، به مثابه منظر مصنوع كه بازنمايي تفسير شده طبيت است، وجود فرهنگ قديم و غني در خصوص منظر را تأييد مي‌كند. اين مقاله به بررسي سابقه مفاهيم مربوط به منظر در زبان فارسي و بازنمايي آن در تمدن ايران پرداخته است.