مال‌، نمود امروزين فضاي عمومي در تهران؟

با رشد سريع شهرها، عدم مديريت شهري كارآمد و حجم ساختمان‌سازي‌هايي كه عموماً بدون در نظر گرفتن طرح‌هاي جامع و منظر شهري و با پرداخت هزينه‌هايي به شهرداري‌ها صورت مي‌گيرد، شهرهاي ما به فضاهاي پر توده‌اي تبديل‌شده است كه تناسب توده و فضا در آنها كاملاً ناديده گرفته‌شده‌اند. از طرفي از بين رفتن فضاهاي عمومي و مكث كه محلي براي تجربه‌هاي جمعي و تمرين اجتماع‌پذيري و حتي تجربه حس مكان بود، باعث تغيير چهره و كالبد شهري به فضاهايي بدون كيفيت و صرفاً فيزيكي و خالي از روح شده است. اين گسترش بي‌رويه كه مصرف‌گرايي و حجم بالاي تقاضا را مي‌طلبد، باعث سمت‌گيري مراكز خريد به سمت مال‌ها و مگامال‌ها شد؛ فضايي كه همواره محلي براي نقد پژوهشگران حوزه شهري و منتقدين معماري مدرن بوده است. هدف اصلي اين پژوهش بازخواني مجدد اين فضاها از منظري نوين است. اينكه چگونه از پتانسيل‌هاي اين فضاهاي جديد مي‌توان استفاده كرد؟ و اينكه آيا مال‌ها مي‌توانند در شكل‌گيري گونه جديدي از فضاهاي عمومي نقش داشته باشند؟ اگرچه نقدهاي واردشده به اين فضاها در حوزه‌هاي مختلف قابل بررسي و چالش‌هاي مطرح شده قابل پرداختن هستند، ولي به نظر مي‌رسد فارغ از نظريه‌هاي مطرح‌شده درباره مال‌ها و لزوم حذف يا به حاشيه كشانده شدن اين‌گونه فضاها در شهر، در دهه اخير ما با نوعي دگرديسي در عملكرد و حتي مفهوم اين‌گونه فضاها براي نسل جديد شهرنشين ايراني روبه‌رو هستيم. پس از بررسي‌هاي ميداني و طبقه‌بندي مشاهدات با روش توصيفي و تحليلي روي چهار مال بزرگ تجاري در تهران، اين نتيجه حاصل شد كه اين فضاها علاوه بر عملكرد فضايي و نقشي كه براي برآورده شدن نيازهاي يك منطقه بر عهده دارند، درواقع با تغيير معنايي خود به يك باشگاه يا محفل برخورد تبديل‌شده و به عنوان يك آوردگاه اجتماعي در فضاي شهري تهران ايفاي نقش مي‌كنند.