كاركردهاي صرفي - معنايي « ها » در زبان فارسي ازمنظر رده ‌شناختي

Morpho-semantic Aspects of " hâ" in Persian from a Typological Perspective

گرچه مفهوم دستوري شمار از بديهيات تلقي مي شود و به تمايز مفرد/جمع در همۀ كتاب هاي دستور زبان اشاره شده است، به جنبه هاي مختلف معنايي آن كمتر توجه شده و معمولاً مفهوم جمع به مثابۀ دلالت بر بيش از يك، تفسير مي شود؛ درحالي كه مفهوم دقيق آن، باتوجه به مختصات معنايي اسم پايه، ازنظر رده شناختي بسيار تنوع پذير است. در اين نوشتار، ويژگي هاي صرفي معنايي تكواژ ها را به عنوان يكي از پربسامدترين تكواژهاي جمع ساز فارسي بررسي مي كنيم و به طور خاص قصد داريم نشان دهيم كه زبان فارسي تا چه اندازه در رمزگذاري مفهوم جمع، تابع تنوعات بين زباني است. ارزيابي داده هاي زبان فارسي در چارچوب رده شناختي آكواويوا، نشان مي دهد كه تكواژ ها در زبان فارسي تنوع معنايي دارد و تحت تاثير ويژگي هاي معنايي اسم پايه، ممكن است بيانگر يكي از مفاهيم تعدد، نمود ناقص، پيوستگي، تعدد بدون وجود مرز ادراكي قابل تشخيص، القاء خوانش ملموس و عيني از اسم هاي معني و زمان/مكان، موردنمايي، دلالت بر فراواني كمّي و كيفي (شدت بخشي)، پراكندگي و گستردگي موقعيت يافته براي اسم هاي توده اي، مشابهت، تاكيد بر مصداق و يا تلفيقي از آن ها باشد. از اين ميان، كاركردهاي نمودي، شدت بخشي، تاكيد و تقريب زماني، ويژگي هاي معنايي مختص جمع سازي در زبان فارسي هستند؛ اما همچنان تبيين اين كاركردها ازطريق بسط حوزه هاي مطروحه در چارچوب مذكور ممكن است.

Number is a grammatical concept, whose singular/plural distinction has been mentioned in many Persian grammar books; but less attention has been paid to various semantic functions of plurality. So it is often interpreted as referring to more than one entity. The present article is an attempt to investigate mopho-semantic aspects of “h┠as one of the most frequent plural-making morphemes, particularly with the aim of examining two questions hereunder: What are the morpho-semantic functions of “h┠plural-marker in Persian? To what extend does Persian number system follow from the range of cross-linguistic varieties? Assessment of data (collected from written texts, grammar books and author’s intuition) according to Acquaviva’s framework (2008) clarifies that Persian follows from typological semantic functions and plural-making with “h┠represents different interpretations in relation to basic lexical meaning of nouns it attaches to. In sum, plurality in Persian conceptualizes one or more functions as follows: - referring to more than one entity; - representing imperfect aspect; - expressing cohesion; - representing blurred perceptual boundary; - reflecting concrete reading of abstract and spatio-temporal nouns; - affirming instantiation, quantitative and qualitative abundance of the referent; - indicating distributive-dispersal interpretation of mass nouns, similarity; and - highlighting emphasis on the referent. It is worth mentioning that some aforementioned functions such as representing aspect, quantitative abundance, emphasizing and approximate temporal extension have not been introduced in the Acquaviva’s framework and they can just be found in Persian. Nevertheless, it is also possible to explain these by extending the conceptual modules of the framework