شناسايي تركيب هاي آلي فرّار برگ پسته و نقش آن‌ها در جلب پسيل معمولي پسته (Agonoscena pistaciae (Hemiptera: Aphalaridae

(Identification of volatile organic compounds of pistachio trees and their role in attraction of common pistachio psyllid, Agonoscena pistaciae (Hemiptera: Aphalaridae

پسيل معمولي پسته (Agonoscena pistaciae) آفت كليدي باغ‌هاي پسته در ايران به شمار مي‌رود. در حال حاضر تركيب هاي حشره‌كش عليرغم تأثيرات منفي خود بر سلامت انسان و محيط‌ زيست، بيشتر تنها و واپسين گزينۀ ممكن در مهار پسيل معمولي پسته هستند. بااين‌حال فشار گزينشي آفت كشها باعث به وجود آمدن جمعيت‌هاي بسيار مقاوم از پسيل معمولي پسته شده است. امروزه تركيبهاي آلي فرّار گياهان اميدواري‌هايي را در گسترش روش‌هاي پايدار مديريت آفت‌ها ايجاد كرده‌اند. در اين راستا، تركيبهاي آلي فرّار از برگ درختان پستۀ رقمهاي اوحدي (Ohadi) و كله قوچي (Kale ghoochi) جمع‌آوري شده و با روش كروماتوگرافي گازي-طيف‌سنجي جرمي (GC-MS) شناسايي شدند. به ترتيب 43 و 37 تركيب آلي فرّار ازجمله تركيبهاي مونوترپن، استري، اسيدي، الكلي، آلدهيدي و آروماتيك در دو رقم اوحدي و كله قوچي شناسايي شدند. در ميان تركيبهاي، سه تركيب E) β-Ocimene، Limonene و Methyl benzoate به ترتيب با 32/5، 14/8 و 12/1 درصد در رقم اوحدي و سه تركيب E)- β-Ocimene، Limonene و α-Thujene به ترتيب با 29/2، 20/1 و 6/6 درصد در رقم كله قوچي بيشترين مقدار را به خود اختصاص دادند. بررسي پاسخ بويايي حشرههاي بالغ پسيل معمولي پسته در بو سنج Olfactometer) Y) شكل نشان داد كه حشره هاي نر (0/03>P) و ماده (0/001>P) به‌طور معني‌داري به بوي برگ درختان پسته (رقم اوحدي) جلب مي‌شوند. نتيجه هاي برآمده از اين پژوهش مي‌تواند در گسترش روش‌هاي مهاري بر پايۀ به‌كارگيري مواد رابط شيمايي همانند شكار انبوه و يا دور كردن پسيل معمولي پسته و يا جلب دشمنان طبيعي آن مورد استفاده قرار گيرد.

The common pistachio psyllid (CPP: Agonoscena pistaciae) is the key pest of pistachio orchards in Iran. At the moment, insecticides despite their known adverse effects on human health and environment, are the only and the last option for controlling CPP in most cases. However, selection pressure of insecticides has resulted in establishing highly resistant populations of CPP. Nowadays, volatile organic compounds (VOCs) of plants presenting opportunities for sustainable plant protection. In this regard, VOCs of pistachio trees (Ohadi and Kaleh ghoochi cultivars) were collected by headspace method in the pistachio orchards and identified chromatographically (GC–MS). VOCs, including monoterpenes, esters, acids, alcohols, aldehydes, and aromatics, were identified in both cultivars, numbering 43 in the Ohadi cultivar and 37 in the Kaleh ghoochi. The quantitatively dominant constituents were (E)-β-Ocimene (32.5%), limonene (14.8%) and methyl benzoate (12.1%) in the Ohadi cultivar and (E)-β-Ocimene (29.2%), limonene (20.1%) and α-Thujene (6.6%) in the Kaleh ghoochi. To study whether olfactory cues elicit responses in adult CPP, the odor of pistachio leaves (Ohadi cultivar) were offered in a Y-tube olfactometer to field-collected populations. Significant positive responses to volatiles of leaves were found in both males (P<0.03) and females (P<0.001). These data may be useful in semiochemically-based management strategies in the pistachio orchards such as mass trapping or deter of CPP or attraction of natural enemies.